AYM Başkanı Arslan’dan ‘temel hak ve özgürlükler’ vurgusu
İstanbul Medipol Üniversitesi’nde Anayasa Mahkemesi Kararlarında Yorum Sempozyumu düzenlendi.
Sempozyuma Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, İstanbul Medipol Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ömer Ceran, Anayasa Mahkemesi üyeleri, hukuk fakültesi öğretim vazifelileri ve öğrencileri katıldı.
Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan bireysel müracaatlarla Anayasa Mahkemesinde paradigmatik dönüş yaşandığını belirterek, şöyle konuştu:
*Yani ideoloji eksenli yaklaşımdan hak eksenli bir yaklaşıma geçildi. Bunu 10 yıldır anayasa mahkemesinde vazife yapan birisi olarak gururunu yaşadığımı söyleyebilirim. Hak eksenli yaklaşımdan neyi kastediyoruz.
*Anayasa Mahkemesi varlık nedenine uygun temel hak ve özgürlükleri önceleyen ve muhafazayı asli misyon olarak gören bir yüksek yargı organına dönüştü.
*Hak eksenli yaklaşım özgürlükleri öbür bütün toplumsal menfaatlerin önünde gören onlara öncelik veren bir yaklaşımı söz ediyor.
*Hak eksenli yaklaşım özgürlükler lehine yorumu gerektiren bir yaklaşım. Hak eksenli yaklaşım hakların ve özgürlüklerin korunmasını temel, sonlandırılmasının istisna olduğunu savunan bir yaklaşım ve Anayasa Mahkemesi bu yaklaşımı benimsediğini ve kararlarında açıkça söz ediyor ve bununda gereklerini yerine getiriyor.
*Mesela Anayasa Mahkemesi diyor ki; Anayasanın 2. unsurundaki hukuk devleti prensibi Anayasanın tüm kararlarının yorumlanmasında ve uygulanmasında zarurî olarak dikkate alınması gereken bir prensiptir.
“BÜTÜN ANAYASA KARARLARINI HAK EKSENLİ YORUMLAMAK ZORUNDAYIZ”
*Anayasa Mahkemesi diyor ki; Anayasa kararları fakat hak eksenli yorumlandığında kendilerinden beklenen işleri yerine getirebilirler.
*Dolayısıyla bütün Anayasa kararlarını hak eksenli bir biçimde yorumlamak zorundayız. Ve bu özgürlükler lehine tercihi gerektirir. Kamu otoriteleri ve mahkemeler tarafından özgürlükler lehine tercih mümkündür ve gereklidir diyor.
*Anayasa Mahkemesi, Anayasal hak ve özgürlüklerin alanının genişletici bir tutum takınmasıdır. Mesela Anayasa Mahkemesi şunu yapmıştır; Anayasa’nın 36. unsuru hak arama hürriyetini koruyan bir husus. Lakin son derece kısa, özet bir cümle.
*Anayasa Mahkemesi bu maddeyi yorumlarken hak eksenli bir halde kararın denetlenmesini talep hakkının da hak arama hürriyetinin zarurî bir ögesi olduğunu ortaya koymuştur.
*Bu anayasada yazmayan bir hak, yazılmayan bir hak. Lakin Anayasa Mahkemesi 36. unsurdan bu hakkı çıkarmış ve hak arama hürriyetinin alanını genişletmiştir” tabirlerini kullandı.
*Anayasa Mahkemesi’nin hak eksenli yaklaşımı hukukun anayasallaşması dediğimiz sürece çok önemli bir katkı yaptı.
*Özellikle ferdi müracaatla birlikte son 10 yılda mahkemeler artan oranda gittikçe daha fazla Anayasaya atıf yapmaya başladılar. Anayasa Mahkemesi’nin kararlarını, kararlarına tercih etmeye başladılar. Kamu otoriteleri Anayasayı daha fazla dikkate almaya başladılar.
*Çünkü Anayasa Mahkemesi bunun kararlarını da açıkça söylüyor. Kısa bir müddet evvel bir karar verdi Anayasa Mahkemesi. Tahminen takip edeniniz olmuştur.
*Askeri Yüksek Öğretim Kurumundan bir üniversiteye geçen bir profesörün üniversitede sivillere nazaran daha düşük fiyat almasıyla ilgili bir mevzu bu.
*Anayasa Mahkemesi burada mülkiyet temelli bir ayrımcılık yasağı tespit etti ve ihlal verdi. Bu ihlal verirken de çok değerli bir tespit yaptı. Dedi ki; derece mahkemeleri kanunların mana ve kapsamını belirlerken bunu anayasayı dikkate alarak yapmalılar. Çünkü Anayasa yaşayan bir dokümandır. Bu yaşayan doküman orijinalizm tartışması Anayasa yargısındaki yorum sorununda çok kıymetli bir tartışma.
*Özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde çok geniş devasa bir literatür var burada. Orijinalistler yaşayan belgeciler ortasında müddet giden bir tartışma var. Orijinalistler işte Anayasayı yapan iradeye hürmet göstermemiz gerekiyor mana ve kapsamı belirlerken orayla hududu kalmamız gerekir diyor.
*Ama yaşayan evrak yanlıları da biliyorsunuz; hayır anayasa yalnızca yapıldığı devrin işte 200 yüzyıl öncesinin metni değildir. Gelişen olaylara adapte olması gereken canlı bir varlıktır. Yaşayan bir dokümandır ve somut olaylar çerçevesinde yorumlanmalıdır görüşünü savunuyorlar.
