2 bin yıl önceki Manisa depremi 12 antik kenti yok etti

2 bin yıl evvelki Manisa zelzelesi 12 antik kenti yok etti

Manisa’nın Yuntdağı bölgesindeki Aigai Antik Kenti’nde yapılan hafriyatlarda, Milattan Sonra 17 yılında yaşanan büyük zelzeleyle bağlantılı bir yazıt bulundu

Depremi anlatan antik devir muharrirleri: “Ovalar yarıldı, insanları yuttu. Batı Anadolu‘nun en büyük felaketi!”

Kaynaklarda devrin Roma İmparatoru olan Tiberius, yıkılan kentlere 5 yıl vergi muafiyeti sağlayıp, çeşitli yardımlar yaptığı yer alıyor

MANİSA – Manisa’nın Yunusemre ilçesindeki Aigai Antik Kenti’nde 2004 yılından bu yana devam eden hafriyatlarda, yaklaşık 2 bin yıl evvel Manisa’da meydana gelen ve 12 antik kenti yıkan zelzeleye ilgili yazıt bulundu. Antik muharrirlerin “Büyük felaket” diye tanımladığı sarsıntı sonrası yıkılan kentin tekrar imarına büyük katkısı olan Roma İmparatoruna teşekkür edilmesinin yer aldığı yazıt, bölgenin zelzele gerçeğinin binlerce yıl öncesine dayandığını gösteriyor.

Manisa’nın Yunusemre ilçesinde bulunan Aigai Antik Kenti, 2004 yılından bu yana devam eden kazılarla binlerce yıllık geçmişe ışık tutmaya devam ediyor. 2800 yıl evvel kurulan kent bünyesinde pek çok anıyı da barındırıyor. Kentte yapılan hafriyatlarda Manisa ve etraf vilayetlerin depremselliği açısından da çok kıymetli izler ve yazıtlara rastlanıldı. Milattan sonra 17 yılında meydana gelen ve 12 antik kentin yıkımına neden olan büyük sarsıntının izleri Aigai Antik Kenti’nde bulundu. Batı Anadolu tarihi açısından çok kıymetli olan ve hem Latince hem de eski Yunanca yazılan yazıt ile Milattan Sonra 17 yılında yaşanan sarsıntı sonrası yıkılan 12 kentin Roma İmparatoru Tiberius’un da takviyeleriyle tekrar ayağa kaldırıldığı öğrenildi. İzmir’in Aliağa ilçesinde yer alan Kyme Antik Kentinden Alaşehir’deki Philadelphia ve Salihli’deki Sardeis’e kadar pek çok büyük kent devletini enkaza çeviren zelzele sonrası Roma İmparatorluğu tarafından senatörler gönderilmiş, Sardeis’e 10 yıllık öbür kent devletlerine ise 5’er yıllık vergi muafiyeti uygulanmış.

Öte yandan 17 yılında meydana gelen büyük sarsıntıyla ilgili ayrıntılar periyodun antik muharrirleri tarafından da kaleme alınmış. Antik müelliflerden Yaşlı Plinius, sarsıntısı, ‘insanoğlunun gördüğü en büyük deprem’ olarak nitelendirirken, insanların ovalara hakikat kaçtığını ve ovaların yarılarak insanların da yarıklara düştüğünden bahsettiği öğrenildi.

“Batı Anadolu tarihi açısından çok değerli bir olay”

Depremin Batı Anadolu tarihi açısından çok büyük bir olay olduğunu söyleyen Manisa Celal Bayar Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi ve Aigai Hafriyatı Lideri Prof. Dr. Yusuf Sezgin, “Aigai Antik Kenti’nde hafriyatlar 2004 yılından beri devam ediyor. Kentin geçmişi Milattan Evvel 8. yüzyıla kadar dayanıyor. Yani kent günümüzden 2800 yıl evvel kurulmuş. 2004 yılında biz kazılara başladığımızda birinci gayemiz insanların kenti rahat gezmelerini sağlamak hedefiyle antik yolları açığa çıkarmaktı. 2006 yılında kentin değerli giriş kapılarından bir adedinde hafriyat yaparken yazıtlı mimari bloklarla karşılaştık. Modüller halindeydi bu yazıt. Hem Latince hem de eski Yunanca bir yazıttı. Tabi yazıtın birinci başta ne olduğunu tam anlayamadık. Ama devamını da bulduk. Yazıtın ne olduğunu şu an anlamış durumdayız. Aslında Batı Anadolu tarihi açısından çok kıymetli bir olayı anlatıyor bu yazıt” dedi.

“İnsanlar ovalara gerçek kaçıyorlar ovalar yarılıyor, beşerler yarıkların içine düşüyor”

Dağlarda kurulan antik kentin insanları sarsıntı sırasında ovalara kaçtığını ve ovaların yarılarak insanları yuttuğuna dair yazıtlara rastladıklarını söyleyen Prof. Dr. Sezgin, “İsa’nın doğumundan yani 0 tarihinden 17 yıl sonra yani Milattan Sonra 17 yılında çok büyük bir zelzele oluyor Batı Anadolu’da. Sarsıntının boyutu o kadar büyük ki o devirde yaşayan antik müelliflerin büyük bir kısmı bunun ‘Batı Anadolu’nun başına gelmiş en büyük felaket’ olduğunu söylüyorlar. Yalnızca tek bir muharrir değil farklı farklı antik müellifler anlatıyor. Çok ünlü bir Romalı müellif olan Yaşlı Plinius, 17 yılında gerçekleşen bu sarsıntısı ‘İnsan oğlunun gördüğü en büyük zelzele. İnsan oğlunun yaşadığı en büyük felaket’ diye anlatıyor. Bu sarsıntı sırasında bilhassa Tacitus isimli bir antik müellif zelzelenin ayrıntılarını bize anlatıyor. Ayrıntılar da şu halde; ’12 tane kent yıkıldı’ diyor. Bu kentleri sayıyor. Ege Denizi kıyısından Kyme’den, bugünkü Aliağa’dan başlıyor, Alaşehir yani Philadelphia’ya kadar kuş uçumu 150 kilometre boyunca 12 kent yıkılıyor. Bu kentlerin 9 tanesi Manisa’da. Antik kentlerin isimleri tek tek sayılıyor. 3 tanesi bugün Manisa vilayet sonları dışında lakin birebir çizgi üzerindeki kentler yıkılıyor. Bilhassa Tacitus bu zelzelenin büyüklüğünü Magnesia’da yani Manisa’da ‘İnsanlar ovalara yanlışsız kaçıyorlar ovalar yarılıyor, beşerler yarıkların içine düşüyor’ formunda anlatıyor. Biraz abartılı bir sözmüş üzere geliyor fakat bilhassa son periyotta Kahramanmaraş zelzeleleri bize gösterdi ki sahiden ovalarda çok büyük yarıklar oluşabiliyor” sözlerini kullandı.

“Antik müellifler bilhassa en büyük yıkımın iki antik kette olduğunu söylüyor”

Yazıtlarda ön plana çıkan ayrıntıları paylaşan Prof. Dr. Sezgin, “Dikkat edilmesi gereken bahis da şu; bütün antik muharrirler bilhassa en büyük yıkımın iki antik kette olduğunu söylüyor. Bir tanesi Sardeis yani bugünkü Salihli, bir oburu de Magnesia Spilos yani Spil Dağı üstündeki Manisa. Bu demek oluyor ki yakınlarda bir fay çizgisi olması lazım. Yani sarsıntının merkez üssü Manisa yakınlarında olmalı. Bu yıkımdan o anlaşılıyor. Hatta yıkımın boyutları o kadar büyüktü ki İmparator Tiberius, çok önemli yardımlar yapıyor bu kentlere ve vergiden de muaf tutuyor. Bütün kentleri vergiden 5 yıl muaf tutuyor, Sardeis’i 10 yıl muaf tutuyor. O kadar büyük bir yıkım olmuş. Tiberius’un cömert yardımlarıyla bu kentler ayağa kaldırılıyor” dedi.

Deprem sonrası kentler Roma İmparatoruna şükranlarını sunmuş

Yaşanan zelzelenin akabinde yıkılan ve yine ayağa kaldırılan 12 antik kent Roma’ya giderek devrin Roma İmparatoru Tiberius için bronz heykel yaptırarak şükranlarını sunduklarını söyleyen Sezgin, “Bu büyük yardımların akabinde bu 12 kent kendi ortalarında toplanıyorlar. Oylama yapıyorlar ‘şükranımızı nasıl tabir edelim imparatora’ diye. Roma’ya giderek büyük bir anıt inşa ettiriyorlar. İmparatorun büyük bir bronz heykelini yaptırıyorlar. Bu 12 kent ve bunlara sonradan eklenen 2 kent ile birlikte toplam 14 kent var. Bu iki kent muhtemelen Milattan Sonra 23 yılındaki sarsıntıda hasar görmüş. 14 kent imparatora büyük bir anıtsal bronz heykel yaptırıyorlar. Heykelin esasının üstünde antik kentler insan biçiminde tasvir edilmiş. Her bir kent tasvirinin altında kentin ismi yazıyor. Mesela burada Aigai elinde yunus tutan bir bayan olarak betimlenmiş. Aigai, Kyme, Philadelphia üzere kentler simgeleştirilmiş bir biçimde karşımıza çıkıyorlar” diye konuştu.

“Yıkılan kentlerin neredeyse hepsi kayalık alanlarda dağlık kurulmuş kentler”

Yıkılan kentlerin dağlık alanlara kurulduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Sezgin, depremin 7’nin üzerinde bir büyüklüğü olduğunu kestirim ettiklerini belirterek “Bizim gözümüzden kaçırmamamız gereken nokta sarsıntının merkezinin Manisa yakınlarında olması. İkincisi bu yıkılan kentlerin neredeyse hepsi kayalık ve dağlık alanlarda kurulmuş kentler. Buradaki binalar taş binalar. Bunlar yıkıldığına nazaran en az 7 ve üstü bir zelzele olması gerektiğine inanıyorum. O denli 7’nin altında bir zelzele böylesi sağlam kentleri yıkamaz. O açıdan hazırlıklı ve dikkatli olmamız gerekiyor. Elbette sarsıntı tarihini bilmek çok kıymetli bir şey. Buna hazırlıklı olmamız gerekiyor” dedi.

“Depremin büyüklüğünü ve felaketini toplum her zaman hatırlıyor”