Dünya benzeri bir gezegende manyetik alan gözlemlendi
Briley Lewis
Dünya’da, birden fazla vakit gezegenimizin manyetik alanını önemsemeyiz. Manyetik alan, canlıları Güneş’in ışınlarından korur, pusulaların iğnelerini kuzeye hakikat çevirir ve hatta göz alıcı Aurora’lar yaratır. Güneş sistemimizde bulunan öteki gezegenler de manyetik alanlara sahiptir. Pekala ya öteki yıldızların yörüngesinde dönen ve Dünya’ya benzeyen gezegenlerde durum nasıl? Sonuçlanan yeni araştırmalar, umut vaat eden bir ipucuna ulaşmış üzere görünüyor.
BU ALANDAKİ BİRİNCİ KEŞİF
ABD’nin New Mexico eyaletinde şurası olan Çok Büyük Dizi (VLA) radyo teleskopları aracılığıyla gerçekleştirilen en yeni müşahedeler, Dünya’dan yaklaşık 12 ışıkyılı aralıktaki bir yıldızın yörüngesinde dönen kayalık ötegezegen YZ Ceti b’de bir manyetik alan bulunduğunu gösteren deliller ortaya koydu. Nature Astronomy mecmuasında 3 Nisan’da yayınlanan bir araştırmada aktarıldığı kadarıyla, bu keşif, güneş sistemimizin uzaklarında bulunan bir gezegenin manyetik alana sahip olduğunu gösteren birinci olası bulgu.
Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi’nin (NRAO) yöneticisi ve araştırma makalesinin muharriri olan Joe Pesce verdiği bir demeçte, “Bu araştırma, yalnızca bu özel kayalık ötegezegenin büyük ihtimalle bir manyetik alana sahip olduğunu değil, tıpkı vakitte daha fazlasını saptamak doğrultusunda umut vaat eden bir metot geliştirildiğini de ortaya koyuyor” diyor.
Manyetik alanlar, özellikle gökbilimciler açısından ilgi caziptir; zira bir gezegeni yaşama elverişli kılan hayati öğelerden biridir. Şayet manyetik alan yoksa, bir yıldızdan uzaya saçılan güç dolu parçacıklar, gezegenin atmosferini aşındırarak hayatı destekleyebilecek gaz örtüsünü dağıtabilir. Pesce, “Öteki yıldız sistemlerinde potansiyel açıdan yaşama elverişli ya da hâlihazırda yaşama konut sahipliği yapan gezegenleri bulma gayreti, kısmen kayalık ve Dünya’ya benzeyen ötegezegenlerin nitekim de manyetik alanlara sahip olup olmadığını tespit edebilmemize bağlı” diyor.
YAŞAMA ELVERİŞLİ DEĞİL
Buna rağmen, YZ Ceti b yaşama elverişli bir gezegen değil. Gökbilimciler, küçük ve uzak bir ötegezegenin manyetik alanından yayılan radyo dalgalarını saptayabilmek emeliyle, dikkat cazip seviyede çok uçlardaki bir örneği incelemek zorunda kaldılar. YZ Ceti b, yıldızına -yaşamın güzeline gitmeyecek seviyede bir sıcaklığa maruz kalacak kadar- ziyadesiyle yakın ve tıpkı vakitte yörüngede o kadar süratli dönüyor ki, gezegen bir yılını sırf iki Dünya gününde tamamlanıyor.
Araştırmacılara kalırsa, yörünge aralığı öylesine yakın ki, gezegen, yıldızdan saçılan malzemeyi ‘süpürüyor’. Gezegenin sahip olduğu manyetik alan, elektrikle yüklü plazmayı yıldıza hakikat geri iter ve akabinde yıldızın kendi manyetik alanı ile etkileşime girerek ışıltılı güç parlamaları yayar. Grup, gözlemlediği radyo dalgalarının, büyük ihtimalle gezegen ile gerçekleşen etkileşimlerin yarattığı ve yıldızın çeperinde ortaya çıkan bir aurora olduğunu söz ediyor.
ABD’de bulunan Colorado Boulder Üniversitesi’nde astronom ve yeni araştırma makalesinin ortak müellifi olan Sebastian Pineda, verdiği demeçte, “Eğer bir gezegen kendi atmosferine sahipse, orada Aurora da olmalı” diyor. Pineda, “Bu keşif, bizlere yıldızların etrafındaki şartlara dair yeni bir fikir sundu” diye ekliyor: “Bu fikir, ‘Güneş ötesi uzay hava durumu’ dediğimiz şey.”
DAHA FAZLA MÜŞAHEDE YAPILACAK
Öte yandan, araştırma takımı, bu yıldız Aurorası’nın büsbütün YZ Ceti b’den kaynaklanıp kaynaklanmadığından şimdi yüzde 100 emin değil. Bunun, esasen sadece yıldızın kendisinin sahip olduğu bir özellikten değil, kayalık bir gezegenin manyetik alanından da kaynaklandığını teyit etmek için daha fazla gözleme gereksinim var. Bununla birlikte, grup, eriştikleri bulguların yaşama elverişli yabancı gezegen arayışında gelecekteki sıçramaların önünü açabileceğine dair optimistliğini müdafaaya devam ediyor.
Pennsylvania’ya bağlı Lewisburg kentinde bulunan Bucknell Üniversitesi’nde astronom olan araştırma ortak muharriri Jackie Villadsen, verdiği bir demeçte, ellerindeki sonucun, yani kayalık bir ötegezegende manyetik alan bulunduğuna dair birinci tespitin, ‘gerçekten de makul bir bulgu’ olabileceğini lisana getiriyor. “Yine de bana kalırsa, bir gezegenden yayılan radyo dalgalarının hakikaten de güçlü bir halde teyit edilmesinden evvel pek çok takip çalışması gerçekleştirilecek” diye ekliyor.
Yazının yepyenisi Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
