Merkez Bankası PPK toplantı özeti yayımlandı
TCMB, Para Siyaseti Konseyi toplantı özetini paylaştı. Özette sürdürülebilir fiyat istikrarı amacı doğrultusunda finansal istikrara yönelik riskleri de gözeten liralaşma odaklı bir yaklaşımın sergilenmeye devam edileceği belirtilirken, kredilerin büyüme suratı ve erişilen finansman kaynaklarının emeline uygun biçimde iktisadi faaliyet ile buluşmasının yakından takip edildiği vurgulandı.
PPK toplantı özetinde şu tabirlere yer verildi:
ENFLASYON GELİŞMELERİ
”Tüketici fiyatları Eylül ayında yüzde 3,08 oranında artmış, yıllık enflasyon 3,24 puan yükselişle yüzde 83,45 oldu. Bu periyotta, yıllık enflasyon alkol-tütün-altın kümesinde bir ölçü gerilerken, öbür kümelerde artmış, enflasyondaki yükselişe en besbelli katkı güç ve hizmet kümelerinden geldi. Güç enflasyonundaki artışta, elektrik, doğal gaz, şebeke suyu üzere yönetilen/yönlendirilen kalemler ile katı yakıt fiyatlarındaki gelişmeler tesirli olurken, memleketler arası ham petrol fiyatlarına paralel olarak akaryakıt ve tüp gaz fiyatları geriledi. Eylül ayında, yıllık enflasyon hizmet ve besinde yükseldi. Temel mal kümesinde ise yıllık enflasyon güçlü mallarda gerilerken öteki alt kümelerde arttı. Jeopolitik gelişmeler sonucunda yüksek seyreden doğal gaz fiyatlarının yurt içi güç fiyatlarına yansımasıyla, üretici fiyatlarındaki artış elektrik üretimi ve gaz imalatı öncülüğünde hızlandı. Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle B ve C göstergelerinin aylık değişimleri bir ölçü yavaşlarken yıllık enflasyonlarındaki yükseliş devam etti.
Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Eylül ayında yüzde 1,97 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 2,80 puan yükselerek yüzde 93,05 oldu. Yıllık enflasyon işlenmemiş besinde 2,88 puan artışla yüzde 82,39’a, işlenmiş besinde 2,52 puan yükselişle yüzde 102,90 düzeyine ulaştı. Mevsimsellikten arındırılmış datalar, işlenmemiş besin kümesinde taze meyve-sebze fiyatlarının taze meyve fiyatları kaynaklı olarak Eylül ayında yükseldiğine işaret etti. Başka işlenmemiş besinde pirinç, yumurta ve kuruyemiş fiyatlarındaki artışlar öne çıkarken, patates ve kırmızı et fiyatlarında azalış izlendi. İşlenmiş besin fiyatlarındaki yükselişi ise ekmek ve tahılların yanı sıra konserve zerzevat eserleri ve şeker ile irtibatlı eserler sürükledi.
Enerji fiyatları Eylül ayında yüzde 7,39 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 11,25 puanlık artışla yüzde 132,98 düzeyine ulaştı. Bu gelişmenin sürükleyicileri mesken tarife değişikliklerini takiben yüzde 20,98 oranında artan doğal gaz fiyatları ile yüzde 20 oranında artan elektrik fiyatları olmuş, şebeke suyu ve katı yakıt fiyatları da yüksek artış sergiledi. Öbür yandan, memleketler arası ham petrol fiyatlarındaki gerilemeyi takiben bu devirde akaryakıt ve tüp gaz fiyatlarında düşüş kaydedildi.
Hizmet fiyatları Eylül ayında yüzde 3,90 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 3,46 puan yükselerek yüzde 57,76 oldu. Bu periyotta, yıllık enflasyon tüm alt kümelerde yükselirken, bilhassa ulaştırma hizmetleri ve kira alt kümelerindeki artışlar öne çıktı. Ulaştırma fiyatlarındaki artışta, karayolu ile şehirlerarası yolcu nakliyeciliği fiyatlarında düşüş gözlenmesine karşın servis fiyatlarına bağlı olarak otobüs ile kent içi yolcu nakliyeciliği ile havayolu ve demiryolu yolcu nakliyatı kalemlerindeki yükselişler tesirli oldu. Bu gelişmelerle ulaştırma alt kümesinde fiyatlar yüzde 6,95 oranında artmış, yıllık enflasyon 7,69 puan yükselerek yüzde 97,98 düzeyine ulaştı. Kira fiyatlarında aylık yüzde 5,45 artış kaydedilmiş, mevsimsellikten arındırmış bilgiler hızlanma eğiliminin devam ettiğine işaret etti. Öbür hizmetlerde ise üniversite fiyatlarında devam eden yükselişlere bağlı olarak eğitim hizmetleri ile birlikte trafik sigortasına istinaden sigorta hizmetleri ön plana çıktı. Evvelki aylara kıyasla lokanta-otel alt kümesinde fiyatlar daha ölçülü artış kaydetmiş, alt küme yıllık enflasyonu 0,39 puan yükselişle yüzde 81,34 olarak gerçekleşti.
Temel mal kümesinde yıllık enflasyon Eylül ayında 0,58 puan yükselişle yüzde 77,49 oldu. Güçlü mal kümesi fiyatlarındaki yüzde 0,98 oranındaki artışta elektrikli ve elektriksiz aletler öne çıkarken, mobilya fiyatlarındaki gerileme olumlu katkı sunmuş ve sağlam mallarda yıllık enflasyon 1,83 puan azalışla yüzde 89,96’ya geriledi. Yeni dönem tesirinin izlendiği giysi ve ayakkabı kümesinde yıllık enflasyon 2,24 puan artarak yüzde 39,62 oldu. Başka temel mallar alt kümesinde şahsî bakım eserleri ve mesken ile ilgili paklık materyalleri öne çıkarken, ilgili kümede yıllık enflasyon 2,62 puan artışla yüzde 82,74 düzeyine yükseldi.
Piyasa İştirakçileri Anketi Ekim ayı sonuçlarına nazaran, cari yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 67,78 ile nispeten yatay seyrederken, 12 ay sonrasına ait enflasyon beklentisi 0,60 puanlık hudutlu bir artışla yüzde 37,34 düzeyine işaret etti. Gelecek 24 aya ait enflasyon beklentisi ise yüzde 21,17 düzeyinde gerçekleşti.
ENFLASYONU ETKİLEYEN ÖGELER VE RİSKLER
Jeopolitik risklerin dünya genelinde iktisadi faaliyet üzerindeki zayıflatıcı tesiri artarak sürüyor. Önümüzdeki periyoda ait global büyüme varsayımları aşağı taraflı güncellenmeye devam etmekte ve resesyonun kaçınılmaz bir risk faktörü olduğu değerlendirmeleri yaygınlaşıyor.
Türkiye’nin geliştirdiği stratejik nitelikte tahlil araçları sayesinde temel besin başta olmak üzere kimi bölümlerdeki arz kısıtlarının olumsuz tesirleri azaltılmış olsa da memleketler arası ölçekte üretici ve tüketici fiyatlarının artış eğilimi sürüyor. Yüksek global enflasyonun, enflasyon beklentileri ve memleketler arası finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izleniyor. Bununla birlikte, gelişmiş ülke merkez bankaları artan güç fiyatları ve arz-talep uyumsuzluğu ile işgücü piyasalarındaki katılıklara bağlı olarak enflasyonda görülen yükselişin beklenenden uzun sürebileceğini vurguluyor. Ülkeler ortasında farklılaşan iktisadi görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para siyaseti adım ve bağlantılarında ayrışma artarak devam ediyor. Finansal piyasalarda artan belirsizliklere yönelik merkez bankaları tarafından geliştirilen yeni destekleyici uygulama ve araçlarla tahlil üretme çabalarının sürdüğü gözlendi.
Gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarında global risk iştahına paralel olarak Ekim ayında hem borçlanma senetlerinden hem de pay senedi piyasalarından çıkışlar devam etti. Bununla birlikte gelişmiş ülkelerin uzun vadeli tahvil faizlerindeki oynaklık ve global finansal şartların seyri gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait riskleri canlı tutuyor.
Liralaşma stratejisi kapsamında atılan siyaset adımlarının da tesiriyle Türkiye’nin Türk lirası cinsi devlet tahvili getirileri bu devirde başta uzun vadede olmak üzere emsal ekonomilere nazaran daha olumlu bir performans sergiledi.
Enflasyonda gözlenen yükselişte; jeopolitik gelişmelerin yol açtığı güç maliyeti artışlarının gecikmeli ve dolaylı tesirleri, ekonomik temellerden uzak fiyatlama oluşumlarının tesirleri, global güç, besin ve ziraî emtia fiyatlarındaki artışların oluşturduğu güçlü negatif arz şokları tesirli olmaya devam ediyor.
Uluslararası emtia fiyatları ve nakliyecilik sarfiyatlarında devam eden ölçülü görünüme karşın, jeopolitik gelişmelerle yüksek seyreden doğal gaz fiyatlarının yurt içi güç fiyatlarına yansıması sonucunda elektrik üretimi ve gaz imalatı öncülüğünde yıllık üretici enflasyonunda artış kaydedildi. Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon güç ve dayanıksız tüketim mallarında daha besbelli olmak üzere alt kümeler genelinde yükseldi. Sektörel bazda bakıldığında ise, memleketler arası doğal gaz fiyatlarını takiben kıymetli artışlar kaydeden elektrik üretimi ve gaz imalatının yanı sıra suyun arıtılması ve dağıtılması, giysi eşyası, kömür-linyit, içecek ile inşaat kesimiyle irtibatlı eserlerin fiyatlarındaki artışların da besbelli olduğu izlendi. Öteki taraftan, mevsimsel tesirlerden arındırılmış üretici fiyatları ana eğilim göstergeleri maliyet bazlı fiyat baskılarının sürmekle birlikte zayıflama eğiliminde olduğuna işaret etti.
2022’nin birinci yarısında güçlü bir büyüme gerçekleşti. Yılın ikinci yarısına dair öncü göstergeler ise zayıflayan dış talebin tesiriyle büyümedeki yavaşlamanın sürdüğüne işaret etmektedir. Sanayi üretimi Ağustos ayında mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak bir evvelki aya nazaran yüzde 2,4 oranında artarken, yıllık bazda artış yüzde 4,1 oranında gerçekleşti. Böylelikle aylık bazda bir evvelki ayda köprü günlerinin de tesiriyle gerçekleşen üretim kaybı kısmen telafi edildi. Yılın birinci iki çeyreğinde sırasıyla yüzde 1,9 ve 0,9 oranında artan sanayi üretimi, üçüncü çeyrekte Ağustos ayı prestijiyle yüzde 3,9 oranında azalışa işaret etti. Bu periyotta sanayi üretimindeki çeyreklik bazda gerileme taşıt hariç imalat bölümleri geneline yayıldı. Perakende satış hacim endeksi Ağustos ayı prestijiyle bir evvelki çeyreğe nazaran artarken periyotluk büyüme suratı yavaşladı. Emsal biçimde, üçüncü çeyrekte kartla yapılan harcamaların devirlik bazda artışı ivme kaybetti.
İmalat sanayi üzerindeki dış talep kaynaklı baskıların iç talep ve arz kapasitesi üzerinde şimdilik sonlu olan tesirleri yakından takip ediliyor. İktisadi Yönelim Anketi, PMI ve sektörel inanç endeksleri üzere anket bazlı göstergeler ile öteki yüksek frekanslı datalar iktisadi faaliyette ivme kaybının devam ettiğine işaret ediyor. İmalat sanayi firmalarının kayıtlı iç ve dış piyasa siparişleri ile geleceğe yönelik sipariş beklentilerine bakıldığında yurt dışı talepte daha besbelli olmak üzere toplam talepteki zayıf seyrin sürdüğü gözlendi. Firmaların geleceğe dair yatırım ve istihdam beklentilerinde ise Eylül ayı prestijiyle yılın ikinci çeyreğine kıyasla gerileme gerçekleşti. Bu periyotta yapılan saha görüşmelerden edinilen bilgiler de iktisadi faaliyete ait kelam konusu görünümü teyit ediyor.
Ağustos ayı prestijiyle üçüncü çeyrekte periyotluk bazda istihdam artışı iktisadi faaliyetteki ivme kaybı ile uyumlu olarak yavaşladı. Temmuz ve Ağustos aylarının ortalamaları prestijiyle mevsimsellikten arındırılmış olarak istihdam bir evvelki çeyreğe nazaran yüzde 0,4 (116 bin kişi) oranında artarak salgın öncesi düzeyinin (Şubat 2020) yaklaşık 3,4 milyon kişi üzerinde gerçekleşti. Buna rağmen, kelam konusu artış oranı 2022 yılının birinci iki çeyreğindeki periyotluk bazda istihdam artışının (sırasıyla yüzde 0,7 ve yüzde 2,5) altında kaldı. Öte yandan, istihdam kazanımları misal ekonomilere nazaran daha olumlu seyrediyor. Bilhassa istihdam artışına katkı veren dallar dikkate alındığında büyüme dinamiklerinin yapısal kazanımlarla desteklenmekte olduğu görüldü. Ağustos ayı prestijiyle 0,4 puan düşerek yüzde 52,8 düzeyine gerileyen çeyreklik bazda mevsimsellikten arındırılmış işgücüne iştirak oranı salgın öncesi düzeyinin yaklaşık 2 puan üzerinde. Aylık bazda değerlendirildiğinde ise Ağustos ayında istihdamdaki artışın işsizlik oranı üzerindeki aşağı istikametli tesiri işgücüne iştirakteki artışın işsizlik oranı üzerindeki üst istikametli tesirini aştı. Böylelikle, işsizlik oranı gerilemiş ve bir evvelki aya nazaran 0,4 puan azalarak yüzde 9,6 seviyesinde gerçekleşti. Anket göstergeleri ve yüksek frekanslı datalar ise istihdamdaki artış eğiliminin ivme kaybetmekle birlikte korunduğuna işaret ediyor.
Enerji ve altın ithalatındaki yüksek seyir cari süreçler istikrarını olumsuz etkilemeye devam ediyor. Cari Süreçler İstikrarı 2022 yılı Ağustos ayında 3,1 milyar dolar açık verirken, yıllıklandırılmış cari açık 4,2 milyar dolar artışla 40,9 milyar dolar düzeyine yükseldi. Eylül ayına ait süreksiz dış ticaret bilgileri ve Ekim ayına ait yüksek frekanslı bilgiler, ihracattaki ivme kaybının sürdüğüne işaret ediyor. Güç ve altın hariç olarak sonlu seviyede yavaşlama kaydeden ithalat ise yüksek seyreden güç ve altın ithalatının tesiriyle gücünü koruyor. Dış ticaret açığında güç başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki artış kaynaklı gözlenen yükselişe rağmen hizmet gelirlerinde süregelen artış eğilimi cari süreçler istikrarını desteklemeyi sürdürüyor. Büyümenin kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin hissesi artarken, kişi başına harcama fiyatlarındaki artışın da tesiriyle turizmin cari süreçler istikrarına beklentileri aşan güçlü katkısı devam ediyor. Bunun yanında, güç fiyatlarındaki yüksek seyir ve ana ihracat pazarlarının resesyona girme mümkünlüğü cari istikrar üzerindeki riskleri canlı tutuyor. Cari süreçler istikrarının sürdürülebilir düzeylerde kalıcı hale gelmesi, fiyat istikrarı için ehemmiyet arz ediyor.
PARA POLİTİKASI
Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik risklerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne ölçüde denetim altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla sürdürülebilir fiyat istikrarı gayesine ulaşılması odağında belirlenecek.
Para siyasetinde sürdürülebilir fiyat istikrarı gayesi doğrultusunda finansal istikrara yönelik riskleri de gözeten liralaşma odaklı bir yaklaşım sergilenmeye devam edilecek. Kredilerin büyüme suratı ve erişilen finansman kaynaklarının maksadına uygun halde iktisadi faaliyet ile buluşması yakından takip ediliyor. Ayrıyeten, son periyotta bariz formda açılan politika-kredi faizi makasının ilan edilen makroihtiyati önlemlerin katkısı ile geldiği istikrar yakından takip ediliyor. Konsey, mali transfer düzeneğinin aktifliğini destekleyecek araçlarını güçlendirmeye devam edecek.
Kurul, sürdürülebilir fiyat istikrarı ve finansal istikrarın güçlendirilmesi için atılan ve kararlılıkla uygulanan adımlar ile birlikte, global barış ortamının tekrar tesis edilmesiyle dezenflasyonist sürecin başlayacağını öngörüyor. Azalan dış talebin toplam talep şartları ve üretim üzerindeki tesirleri yakından izleniyor. Global büyümeye yönelik belirsizliklerin ve jeopolitik risklerin daha da arttığı bir periyotta sanayi üretiminde yakalanan ivmenin ve istihdamdaki artış trendinin sürdürülmesi açısından finansal şartların destekleyici olması kritik kıymet arz ediyor. Bu çerçevede Heyet, siyaset faizinin 150 baz puan düşürülmesine karar vermiştir. Heyet, takip eden toplantıda da misal bir adım atıldıktan sonra faiz indirim döngüsünün sona erdirilmesini gündeme alındı.
Fiyat istikrarının sürdürülebilir bir formda kurumsallaşması hedefiyle TCMB’nin tüm siyaset araçlarında kalıcı ve güçlendirilmiş liralaşmayı teşvik eden geniş kapsamlı bir siyaset çerçevesi gözden geçirme süreci devam ediyor. Bu süreçte, siyaset araçlarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, APİ fonlamasının teminat yapısında Türk lirası cinsi varlıkların artırılması, para takası (swap) ölçüsünün kademeli biçimde azaltılması ve döviz rezervlerinin güçlendirilmesi istikametinde geliştirilmesine odaklanılacak.
Değerlendirme süreçleri tamamlanan kredi, teminat ve likidite siyaset adımları para siyaseti transfer düzeneğinin aktifliğinin güçlendirilmesi için kullanılmaya devam edilecek. Uzun vadeli sabit getirili ve Türk lirası varlıklara talebin yükselerek getiri eğrisinin nakdî transferin aktifliği tarafındaki seyri yakından izleniyor. Heyet, kredilerin büyüme süratiyle birlikte, amaçlı alanlarda verimlilik kazanımları sağlayan kredilerin finansman maliyetlerinin de transferin korunmasını sağlayacak formda gelişimini gözetecek.
Bu çerçevede, Türk lirası likiditesinde ve dağılımında yaşanan gelişmelerin mevduat ve kredi fiyatlamaları üzerindeki tesirleri, döviz kurundaki gelişmelerin enflasyon üzerindeki tesirleri, kur muhafazalı mevduat eserlerine yönelik gelişmelerin karşıt para ikamesi, döviz piyasalarının derinliği ve istikrarı ve fiyat istikrarı üzerindeki tesirleri tahlil edilmekte ve gerekli siyaset önlemleri oluşturulmaya devam ediliyor.
TCMB, fiyat istikrarı temel maksadı doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 gayesine ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları liralaşma stratejisi çerçevesinde kararlılıkla kullanmaya devam edecek.
Fiyatlar genel seviyesinde sağlanacak istikrar, ülke risk primlerindeki düşüş, zıt para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki artış eğiliminin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik istikrarı ve finansal istikrarı olumlu etkileyecek. Böylece, yatırım, üretim ve istihdam artışının sağlıklı ve sürdürülebilir bir biçimde devamı için uygun yer oluşacak.
Kurul, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimi oluşturulmasını destekliyor.
Kurul, kararlarını şeffaf, öngörülebilir ve data odaklı bir çerçevede almaya devam edecek.”
