Birçoğumuz onu tanımıyoruz ama 50 yıl önce dünyayı değiştirdi! ‘Bizim çok önemli olmadığımızı düşünüyorlardı’

Martin Cooper, 3 Nisan 1973 günü tarihe geçti.

Motorola şirketinde mühendis olan Cooper, o sırada New York’un Manhattan bölgesinde bulunan 6’ncı Cadde’de bir kaldırımda dikiliyordu. Elinde tuğla büyüklüğünde bir elektronik aygıt vardı.

O aygıt bir hücresel telefon yani bugünkü ismiyle cep telefonuydu ve Cooper da bir cep telefonuyla konuşan birinci kişi oldu.

“Seni bir hücresel telefondan arıyorum. Lakin gerçek bir hücresel telefon. Ferdî, elde tutulabilen, taşınabilir bir hücresel telefon” dedi Cooper sınırın öteki ucundaki şahsa. O kişi AT&T’nin sahibi olduğu Bell Laboratuvarları’nın başındaki isim olan Joel Engel’di. Engel ve Cooper uzun müddettir birinci hücresel telefonu geliştirecek kişi olma yarışı içindeydi.

Hücresel telefonların tüketicilerin kullanımına sunulması için daha 10 yıl vardı tahminen lakin o gün 6’ncı Cadde’de Cooper’ı gören herkes, tarihin yazılmasına şahitlik etmişti.

2018’de New York’ta açılan “New Era” standı Cooper’a odaklanıyordu

HER DOĞAN BEBEĞE BİR TELEFON NUMARASI

Cooper’ın o telefon konuşmasını yaptığı günden bu yana geçen 50 yılda, çok şey değişti. O tuğla üzere aygıtların yerini çok daha gelişmiş, süratli, cebe sığacak kadar ufak ve ince versiyonları aldı. (Bu telefonların Türkçede “cep telefonu” olarak anılmasının ne kadar isabetli bir isimlendirme olduğu ortada.) Yeni jenerasyon telefonlar hayatımızın her alanında kendine yer buldu, dalları, kültürü, kendimizle ve toplumun geri kalanıyla olan bağlantılarımızı tekrar şekillendirdi.

Hücresel telefonların bu kadar yaygınlaşmasına ve bu kadar tesirli olmasına hazırlıksız yakalananlar oldu elbette. Lakin Cooper’a nazaran, bu aygıtların insanlığın çoğunluğu için vazgeçilmez bir pozisyona geleceği daha birinci günden muhakkaktı.

Bugün 94 yaşında olan Cooper, CNN’e yaptığı açıklamada, “Herkesin bir hücresel telefonu olmasına şaşırmıyorum. Evvelce anlattığımız bir öykü vardı: Bir gün her bebeğe doğar doğmaz bir telefon numarası verileceğini, telefonu cevaplamadığınız gün öldüğünüzün anlaşılacağını söylerdik” diye konuştu.

“BİZİM DEĞERLİ OLMADIĞIMIZI DÜŞÜNÜYORLARDI”

3 Nisan 1973 tarihli o birinci konuşmadan evvelki aylarda, Motorola ile AT&T’nin efsanevi araştırma kolu olan Bell Laboratuvarları ortasında kıyasıya bir rekabet yaşanıyordu. Bell Laboratuvarları daha evvel transistörü geliştirmiş ve birçok değerli inovasyona imza atmıştı.

Cooper, o günleri, “Onlar dünyanın en büyük şirketiydi. Biz ise Chicago’da kurulmuş küçücük bir şirkettik” kelamlarıyla anlattı ve ekledi: “Bizim çok kıymetli olmadığımızı düşünüyorlardı.”

Cooper 2011 yılı Webby Ödülleri’nde

Dolayısıyla rakibi Mani, Cooper’ın kendisini aramasından pek şad olmamıştı. Cooper’ın kendisine nispet yaptığını düşünüyordu.

Yine de Engel’in kendisine epeyce nazik davrandığını belirten Cooper, “O gün bugündür Joel, o telefon görüşmesini hatırlamıyor. Eh, bence haksız da değil” sözlerini kullandı.

1 KİLOGRAM YÜKÜNDE ‘CEP’ TELEFONU!

Cooper, Engel’i aramasından sonra imalat problemleri ve devlet kurumlarının regülasyonları nedeniyle, hücresel telefonların geniş kitlelere yayılmasının geciktiğini belirtti. Örneğin, Cooper’ın bugün “danışman” sıfatıyla kesimi olduğu Federal İrtibat Komitesi, rekabeti sağlamak için telsiz kanallarının nasıl paylaşılacağını belirlemekte oldukça zorlanmıştı.

Kısa ismi DynaTAC olan Dinamik Uyumlu Toplam Alan Kapsama telefonunun bir versiyonu piyasaya fakat 10 yıl sonra sürülebildi. Telefonun fiyatı 3.900 dolardı. “Wall Street” sinemasında Gordon Gekko karakterinin kullandığına benzeyen aygıtın tartısı 1 kilogramın üzerinde uzunluğu ise 30 santimetre civarındaydı.

(Bir kıyas yapmamız gerekirse, günümüzde iPhone 14’ün yükü 170 gram uzunluğu ise 15 santimetrenin altında. Fiyat bağlamında da ABD’de 200-300 dolara Android işletim sistemli akıllı telefonlar bulunabildiğini belirtelim.)

Michael Douglas’ın canlandırdığı Gordon Gekko Motorola 8000X DynaTAC kullanıyordu

Modern hücresel telefonların yaygınlaşması fakat 90’lı yıllarda mümkün oldu. Bu periyotta aygıtlar her geçen gün biraz daha küçüldü ve daha kullanıcı dostu bir hal aldı. Pew Araştırma Merkezi’nin 2021’de gerçekleştirdiği bir araştırmaya nazaran, bugün ABD vatandaşlarının yüzde 97’si şu yahut bu formda bir hücresel telefon kullanıyor.

Türkiye’de cep telefonu kullanım oranları da hayli yüksek. 2020 yılında Taşınabilir Bağlantı Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği (MOBİSAD) ile İstanbul Üniversitesi Ulaştırma ve Lojistik Fakültesi iş birliğinde hazırlanan Taşınabilir İrtibat Dal Raporu’na nazaran Türkiye’de yetişkinlerin yüzde 98’i cep telefonu kullanırken, bunların yüzde 77’si akıllı telefon kullanıyor. Statista’nın 2022 datalarına nazaran ise Türkiye’de 55 milyon akıllı telefon kullanıcı var. Başka ülkeleri de kapsayan listenin birinci üç sırasında 953 milyon kullanıcı ile Çin, 492 milyon kullanıcı ile Hindistan, 273 milyon kullanıcı ile ABD yer alıyor. Listedeki öteki ülkeler ise şöyle: Endonezya (170 milyon), Brezilya (118 milyon), Rusya (102 milyon), Japonya (83 milyon), Meksika (74 milyon), Vietnam (66 milyon), Almanya (66 milyon), Bangladeş (61 milyon), İran (57 milyon), Türkiye (55 milyon), Birleşik Krallık (54 milyon).

 

“TEKNOLOJİNİN HEDEFİ UNUTULUYOR”

O birinci aramadan bugüne geçen vakitte, Cooper, hücresel telefonların dönüştürücü gücüne dair bir kitap yazdı, pek çok şirket kurdu, konferanslar verdi ve medyaya pek çok sefer açıklamalarda bulundu. Fakat bu Cooper’ın çağdaş teknolojik ilerlemeleri her boyutuyla benimsediği manasına da gelmiyor.

Cooper, “Pek çok mühendis, teknoloji dedikleri şeye ve aygıtlara, yani donanıma o kadar çok takılıyor ki teknolojinin gayesinin insanların hayatlarını uygunlaştırmak olduğu unutuluyor” dedi ve ekledi: “İnsanlar bunu unutuyorlar ve ben bunu onlara hatırlatmak zorundayım. Biz insanların tecrübelerini güzelleştirmeye çalışıyoruz. Teknolojinin bütün olayı bu.”

Bugünden 50 yıl geriye baktığında, telefonların insanlığı getirdiği noktayı büyük oranda onayladığını söyleyen Cooper, şu an iPhone kullandığını (bir evvelki telefonu Samsung’muş), Apple Watch’unu kullanarak ne kadar yüzdüğünü ölçebildiği ve işitme aygıtını telefonuna bağlayabildiği için çok memnun olduğunu belirtti.

Teknolojinin ilerlemesinin topluma olan yararlarının yanında ziyanlarının çok daha az olduğunu da kelamlarına ekleyen Cooper, “Ben bir optimistim. Cep telefonlarının birtakım dezavantajları olduğunu biliyorum. Bu telefonların bağımlısı olan beşerler var. Karşıdan karşıya geçerken telefonla konuşan beşerler var. Genele bakıldığında bence hücresel telefonlar insanlığı olumlu tarafta değiştirdi ve bu gelecekte de devam edecek” sözlerini kullandı.

CNN International’ın “50 years ago, he made the first cell phone call” başlıklı haberinden derlenmiştir.