Dişi zebra köpekbalığı, etrafında sağlıklı erkekler olmasına rağmen tek başına üredi
ABD’nin Chicago kentindeki Field Doğal Tarih Müzesi’nde bir akvaryumda yaşayan dişi zebra köpekbalığı etrafındaki iki sağlıklı erkeğe karşın kendi yumurtalarını kendisi dölledi.
Independent Türkçe’nin aktardığına nazaran; müzede vazifeli uzmanlar ‘bakire doğum’ da denen eşeysiz üreme biçiminin, riskleri ve faydalarına dair evvelki varsayımlara meydan okuduğunu söylüyor. Bilim insanları bu üreme biçimine partenogenez adını veriyor. Bitkilerde, böceklerde, balıklarda, sürüngenlerde ve hatta kuşlarda bile görülen partenogenez, tek bir döllenmemiş yumurtadan embriyoların gelişmesi manasına geliyor. Öteki bir deyişle dişilerin erkeğe gereksinim duymadan üreyebilmesi demek.
Söz konusu canlı kümeleri, partenogenezi eş bulmanın güç olduğu durumlarda üremek için B planı olarak kullanıyor. Bu nedenle Latince ismi Stegostoma fasciatum olan zebra köpekbalığının eşeysiz üremeyi tercih etmesi araştırmacıların dikkatini çekti.
Hakemli bilimsel mecmua Journal of Fish Biology’de yayımlanan araştırmanın ortak muharriri Kevin Feldheim, bunun son derece ender görüldüğünü söyledi. Kevin Feldheim, “Etrafta sağlıklı eşler varken bile köpekbalıklarının partenogenez yoluyla yavruladığını gördüğümüz ikinci olay. Bu yeni makale, ‘bakire doğumların’ neden gerçekleştiğini öğrenme yolunda atılan bir öteki adım” dedi.
Yavruların DNA’sını inceleyen araştırmacılar, bir babanın genetik katkısına dair rastgele bir ipucu bulamadı. Babanın katkısını yansıtması gereken birkaç gen çifti, annenin genlerinin özdeş kopyalarıydı.
Yavrular olağanda kendi başlarına yumurtadan çıkabiliyor fakat akvaryum işçisi bunların yumurtalarını açmak zorunda kaldı. İki yavru da sırf birkaç ay hayatta kalabildi. Yavruların ziyanlı aleller nedeniyle öldüğü; anne köpekbalığının genlerinin fonksiyonsuz yahut kusurlu kopyaları nedeniyle hayatta kalamadıkları değerlendirildi.
Eşeyli üreme yoluyla dünyaya gelen yavrularda bir ebeveynin kusurlu genleri ekseriyetle başkasının baskın genleri tarafından telafi ediliyor. Yine de bilim insanları partenogenezin jenerasyonu tükenmekte olan hayvanların kurtarılmasında kilit bir rol üstlenebileceğini düşünüyor. Bu nedenle partenogenezle ilgili çalışmalara büyük ehemmiyet atfediliyor.
