Doğum kontrolüne ve kürtaj hakkına yönelik örtük yasaklar
Neoliberalleşme ile birlikte sıhhat alınıp satılan ticari bir metaya dönüştü. ‘‘Sağlıkta Dönüşüm Politikaları’’ ismiyle da sıhhate ulaşım önemli maliyetlere ulaştı. Topluma hizmetten ferdî hizmete geçilen bu dönüşüm sürecinde Sıhhat Ocakları’ndan, Ana Çocuk Sıhhati Merkezleri’nden, kırsalda çok değerli olan konut ziyaretlerinden vazgeçildi. Aile Planlaması Klinikleri kapatıldı, yasal olan kürtaj örtülü olarak yasaklı hale getirildi. Ana Çocuk Sıhhati Merkezleri’ne ait yönetmelik ise 2015 yılında yürürlükten kaldırıldı. Birinci basamak sıhhat hizmetleri ve toplumsal devlet anlayışı bu türlü böyle gözümüzün önünden uzaklaştırıldı.
Birkaç haftadır her kaidesi zorlayarak devam ettirdiğim sıhhat siyasetleri içindeki üreme haklarında nihayet günümüze gelebildim. Bugün açıklıkla söz edilmese de devletin nüfus siyaseti, 1923 yılında, yeni kurulan Cumhuriyet’in pronatalist, yani nüfus artışını teşvik eden rotasına döndü. Muhafazakarlığın artışı ve patriarkal kontrol düzeneklerinin merkeze oturmasıyla, 2014 ve 2018 yıllarının beşer yıllık kalkınma planlarında antinatalist programlar sessizce terk edildi. Genç, yani çalışan nüfusun azalması yanında, yaşlanan nüfusa uygun siyasetlerin da düzenlemesi gerekliliği ortaya çıktı. Aile kurumunun güçlendirilmesi üzerinden çalışmalar yapılırken bayan ve onun vücudu en değerli tartışma alanı olarak yine merkezde tutuldu. Zira öğrendik ki devlet bayanın doğuracak ya da doğurmayacak, doğuracaksa kaç tane ve nasıl doğuracağına karar veren en üst kurumdur. O sebepledir ki aile bağları korunmalı, boşanma oranları azaltılmalı, evlilikler teşvik edilmeli, iş ömrüyle ilgili bayanın ahengini sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır. Evli olmayan bayanlar ise hususun büsbütün dışındadır.
11. beş yıllık kalkınma planının mühleti 2023 de bitti. Geniş aileleri destekleyen bu programda bayanın çocuğuna bakabilmesi için aile büyükleriyle yaşaması özendirildi. Çok özgün fikirdi sahiden, şeytanın aklına gelmezdi. Çalışma hayatında bayanı tutarak değil meskenin içinde geniş aile olarak kuşak yetiştirmesini sağlamak asıl olandı. Bayanın, çocuğun ve nihayetinde ailenin ulusal ve manevi pahalarını yükseltecek bağlantı stratejileri geliştirildi.
Kadını ‘‘annelik makamı’’ ile ödüllendiren İslam dini bu kalkınma planlarında cenneti de annelerin ayaklarına getirerek, çocuğu olmayan bayanları cehennemlik ilan etmiş oldu. Bu telaffuzun ne kadar baskıcı, ayrıştırıcı bir telaffuz olduğunu mesleksel deneyimimle söyleyebilirim. Yıllarca çocuk sahibi olabilmek için tedaviler gören, fizikî, ruhsal ve ekonomik olarak her türlü hırpalanmayı yaşayan ve bu gayretten ‘‘annelik makamına!’’ ulaşamadan geri dönen kaç bayanın göz yaşlarına deva olmaya çalıştığımı bilseniz, kimsenin diğer bir cehenneme gereksinimi olmadığını anlarsınız. Ya da biraz kendi habitatınız dışına çıkıp bayanları dinleseniz, ferdî kararıyla çocuk doğurmayan kaç makam dışı bayanın etrafından gördüğü baskılara ek sizden öteki bir şey daha duymaya muhtaçlığı olmadığını bilirsiniz.
Kadının ‘‘aile’’ ile çerçevelendirilmesi hayli planlı bir söylemdir. İçinden ‘‘Kadın’’ sözü çıkartılan ‘‘Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanlığı’’ ya da ‘‘Aile Hekimliği’’ üzere kulağa beğenilen gelebilen bu kelam oyunları ile aslında birey olarak bayan yok sayılır. Lakin bir aile ile tanımlanırsa bayan mana kazanır. Nüfus artışını destekleyen en gündelik telaffuz ise yeni evlenen bayanlara salık verilen üç çocuk doğurması tavsiyesidir. Devlete hibe edilmek üzere istenen en az üç çocuğun hangi ekonomik koşullarda büyütüleceği, hangi sıhhat hizmetlerine, nasıl ulaşacağı, hangi okullarda eğitim göreceği sonra o artan nüfusun nerelerde istihdam edileceği meçhuldür. Lakin ‘‘sen doğur, devlet vermese Allah rızkını verir’’ anlayışı ile devlet sorumluluk hissinden manevi hisleri istismar ederek kurtulur.
Düğmeye her bastığında çocuk doğur, fazla oldu artık korun diyen devlet, nüfus siyasetlerini siyasetçiler yoluyla yürütür. Bugün ‘‘Yıllarca doğum denetim sistemleriyle Türk Milletini küçültmeye çalıştılar’’ deyip karşı atağa geçmek devletin sistemine muhalif olmak demektir. Sakin ol. Doğur de doğuralım, dur de duralım!
İki haftadır özetlemeye çalıştığım ve 1983 yılında isteğe bağlı kürtaj hakkının kaç bayanın hayatını kurtardığını bilimsel datalarla anlamayı kolaylaştırdığımı düşündüğüm yerden artık sizi ‘‘Her kürtaj Uludere’dir!’’ diyen bir anlayışa nasıl gelindiğini anlatmaya çalışacağım.
Kürtaj hakkı hala YASAL lakin devlet kurumlarında YASAKLI. Yani 10. Gebelik haftasından küçük hamileliğini devam ettirmek istemeyen bir bayanın kürtaj hizmetine fiyatsız ve sağlıklı şartlarda ulaşması çabucak hemen imkânsız. Gebe bir bayan istemediği 10 haftadan küçük gebeliği için ya cebine büyük paralar koyacak ya da ucuza sıhhatsiz şartlarda bu süreci yaptıracak; tekrar döndük mü 1950’nin sonlarına?
Kürtaj bir doğum denetim tekniği değildir. Bu herkesin malumu. Öyleyse evvel istenmeyen gebeliklerin önlenmesi için gerekenlerin yapılması gerekmez mi? Bunun da en değerli yolu doğum denetim sistemlerine ulaşabilmektir. Ya da hiç kimse seks yapmaz (kadın ve erkek) ortada tartışacak mevzu kalmaz. Toplumsal devlet olarak antinatalist devirde doğum denetim usullerini halkına fiyatsız olarak ulaştıran ve bu sistemlerin kullanımının eğitimini veren, sıhhat işçileri yetiştiren devlet adeta toz bulutu içinde kaybolmuş, yerine günümüzün acayip uygulamaları başlamıştır. Mesela 2013 yılında doğum denetim yollarına gereksinimi olmasına karşın buna ulaşamayan kümenin oranı %6 iken 2018 yılında bu oran iki katına çıkarak %12 olmuştur.
Başka bir çalışmadan öğreniyoruz ki devlet pandemi sonrası, aile doktorlarının %70-80’ine halkın fiyatsız ulaşabilmesi için doğum denetim hapı, iğnesi ya da rahim içi araç (RIA) göndermemiştir. Kaldı ki performans sistemiyle baskı altına alınan aile doktorlarının de bu prosedürleri uygulamaya, anlatmaya istekli ya da kâfi olmadıklarını da eklemek isterim. Para etmeyen bu hizmetler için gereç yokluğu kadar kâfi fiziki şart ve eğitimli işçi olmadığı da bir diğer not olarak burada kalsın. 20 yıl boyunca devletin nüfus planlaması konusundaki tüm emekleri böylelikle çöpe atılmıştır. Bu ortada RIA uygulaması kamu hastanelerinde de fiyatlı. Yaşasın sıhhatte dönüşüm.
Toplumu bilgilendirme işinden devlet elini çekip de bu mevzu toplumsal medya platformlarının inisiyatifine kalınca, para etmeyen toplum sıhhati bahislerinin yerini mesela hayli yararlı bayan genital estetik bilgilendirmeleri aldı. İstenmeyen gebelikten nasıl korunacağını bilmeyen bayanlar kendi genital organlarının yakışıksız olduğuna kolay kolay ikna edildi, ediliyor.
Başka bir açıdan bakarsak doğum denetim yolu hizmetlerine kırsalda yaşayan bayanların ulaşımı kentte yaşayanlara nazaran çok daha güç. Ayrıyeten rastgele bir korunma usulüne ulaşmada engelli bireyler, zelzele üzere felaket bölgelerinde yaşayan bayanlar, LGBTİ+ bireyler, göçmen bayanlar, evli olmayan genç bayanlar farklı zorluklar yaşamaktalar. Yoksulluk ise öbür bir kaygı. Gebelikten korunmanın yalnızca bayanın sorumluluğu olmamasına karşın zorluklarla uğraşta bayanların durumu öne çıkmakta.
Kadir Has Üniversitesi’nin Toplumsal Cinsiyet ve Bayan Çalışmaları Araştırma Merkezi datalarına nazaran kamuda Bayan Hastalıkları ve Doğum Servisi olan 295 hastanenin yalnızca %3’ünde yani sadece 9 hastanesinde isteğe bağlı kürtaj hizmeti veriyor ve bunun için de bayana aşikâr kaideler sunuyor; evli olmak, eşinin müsaadesi, keyfe nazaran 8 hafta sonu vs. Ayrıyeten isteğe bağlı kürtaj yapmama oranı da bu araştırma sırasında 4 yıllık müddette %12’den %54’e yükselmiş yani dört katından fazlaya çıkmış. Kürtaj hizmetini sunmak konusunda kamuda çalışan hekimler da kendilerini baskı altında hissediyorlar. Bayanlar kendilerini yargılanmış ve makûs bir şey yaptığına ikna edilmiş halde bulabiliyorlar. Kürtaj için randevular geç tarihe verilerek gebeliğin ilerlemesine neden olunuyor ya da bayan ikna edilerek istemediği bir gebeliği sürdürmek zorunda kalıyor. Kamudan bu hizmeti alamayan çok sayıdaki bayan özel bölümde ya büyük paralar vererek bu süreci yaptırabiliyor ya da ucuza, sıhhatsiz şartlarda tıpkı 1983 öncesindeki üzere ‘‘merdiven altı’’ tabir edilen yerlerde kürtaj sürecine giriyorlar. Tekrar vurgulamak isterim ki kürtaj bir korunma metodu değildir. Ve sıhhat çalışanı de vicdani, ahlaki sebeplerle, bayanın sıhhatini tehdit etmemek koşuluyla, ferdî olarak bu süreci yapmayı ret etme hakkına sahiptir. Bugün korunma yönetmeleri kendinden sakınılan bayanlar, 1983 yılında yasal olarak edindiği kürtaj hakkını fiilen kullanamıyor. Muhafazakâr iktidar tarafından her fırsatta yasaklanmaya çalışılan kürtaj hakkı kamu hastanelerinde neredeyse durma noktasındadır. Bu ortada dünyanın her yerinde kürtaj hakkı bayanların elinden başta inançlar sebep gösterilerek engellenmeye çalışılıyor.
Kadınların haklarını bilmesi çok kıymetli. Doğum denetim usullerine evli ya da bekar, cinsel etkin bayanların ulaşabilir olması bir haktır. Bayanlar kendi vücutlarını tanıyarak istedikleri vakit hamile kalmak ya da kalmamak üzerine ömür planlarını yapabiliyor olmalıdır. Standart korunma metotları kadar acil korunma teknikleri de ulaşılabilir olmalıdır. Hamile kaldıktan sonra ise 10. Gebelik haftasına kadar bayanlar, evli ya da bekar olsun kürtaj hakkına, yasal olarak, kendi istekleri ile sahiptir. Bu haktır ve bayanı özgürleştirir. ‘‘Kendi vücudum, kendi kararım’’ telaffuzunun kıymeti her gün daha da artmaktadır.
Gelelim sokak hayvanlarının katledilmesi için mecliste AKP ve MHP milletvekillerinin oylarıyla kabul edilen yasanın uygulanmasına. Toplumsal medya kanallarının kapalı tutulmasına karşın her gün vilayetler, ilçeler bazında toplu köpek mezarlıkları haberleri geliyor. Ötenazi sözünün gerektirdiği prosedürlerle dahi uymadan topluca zehirleyerek bu hayvanları acı içerisinde, öldürerek katlediyorlar. Alçakça, vahşice bu vefatları gerçekleştirenler kadar bu maddeyi onaylayarak onlara bu cehennem yolundaki taşları döşeyenler de hatalıdır. Her zulmün ve zulmedenin bir sonu olacaktır. Niğde Belediyesi, Altındağ Belediyesi, AKP ve MHP milletvekilleri tarihte yerinizi aldınız.
