Kamudan özele en çarpıcı 14 algı oyunu

Feramuz Erdin

TÜFEK İCAT EDİLDİ MERTLİK, ALGI İDARESİ İCAT EDİLDİ HER ŞEY BOZULDU

İster kamusal, isterse özel olsun idarenin yapıldığı her alanda olması gereken birtakım değerli kozmik kıstaslar vardır: Bunlar maliyet/fayda, ölçülebilirlik, performans, hesap verebilirlik ve sürdürülebilirlik üzere ögelerdir. Bu temel kıstasların uygulanmadığı bir idare aslında gerçek manada idare değildir.

Çeşitli nedenlerden ötürü temel vazifelerini yerine getirmeyen özel ve kamu kuruluşlarının algı idaresine başvurmaları ise artık çok sık rastlanılan bir durum olmuştur.

Afet sonrasında yaşanan tertip ve uyum eksiklikleri ile hafızalara kazınan Kahramanmaraş sarsıntıları hasebiyle kamu, özel bölüm ve sivil toplum kuruluşları tarafından maruz bırakıldığımız algı oyunlarından akılda kalanlar şunlar oldu:

1. Mobil bağlantı şirketleri: Taşınabilir irtibat şirketleri yayınladıkları reklam sinemalarıyla bir afet anında uçuracakları dronlarla irtibat akışının asla kesintiye uğramayacağı konusunda bizi temin etmişlerdi. Halbuki gerçek bir afet anında afet bölgesinde en çok gereksinim duyulan lakin en çok eksikliği hissedilen yeniden onlardı! Mesela şu anda bile CNNTürk muhabiri Fulya Öztürk, canlı yayında afetin sekizinci gününde taşınabilir sınırlar çalışmadığı için Kahramanmaraş’ta enkazdan çıkarılan yaralıları hastaneye ulaştırmak için ambulans çağıramadıklarını anlatıyor!
2. Deprem erken ikaz sistemi: AFAD’ın en havalı projelerinden birisi sayılabilecek olan sarsıntı erken ikaz sistemi yapılan ulusal bir tatbikat ile halka tanıtılmıştı. Kurulan sistemlerle zelzelesi birkaç dakika evvelden haber alıp, kendi önlemimizi alacaktık! Doğal ki tıpkı yerde peş peşe iki büyük sarsıntı yaşanmasına karşın telefonlarımıza en ufak bir ikaz sinyali bile ulaşmadı!
3. “Her yere ulaşıldı” açıklaması: Zelzelenin birinci gününde yaşanan tertip bozukluğu ve halkın şikâyetleri ortadayken, kameraların karşısına geçen AFAD Lideri Yunus Sezer “ulaşılamayan bir bölgemiz yok” biçiminde açıklama yapmıştı. Oysa birden fazla yerde birinci müdahaleler zelzeleden lakin günler sonra başlatılabilmişti. Afeti yönetemeyenler bu sefer algıyı yönetmek istemişlerdi. Hakikaten CB Erdoğan da ikinci gün yaptığı açıklamada bu gecikmeye vurgu yapmıştı.
4. HAARP ve Amerikan işgali: 13 milyon yıllık bir tabiat olayı olan sarsıntının ABD teknolojisi ile üretildiği söylentisi olağan ki ‘Türkiye düşmanı dış güçler’ argümanını destekleyen bir diğer tezdi.
5. Hatay Havalimanı: Hasara uğrayan Hatay Havalimanı pistini şahsen kendilerinin tamir ettiğini tez eden iki büyük firma ile bir büyükşehir belediyesi ortaya çıktı! Tahminen ortada bir işbölümü vardı ancak açıklamalar o denli değildi?
6. Havayolu şirketleri: Afet bölgesinden yapılan dönüş uçuşlarından fiyat almayacağını açıklayan bir havayolu şirketinin bu projesi için yalnızca birkaç koltuk ayırdığı, öbür koltukları ise tekrar fiyatı karşılığında sattığı savı ortaya atıldı.
7. Özel kesim: Alanda karşılığı olanlar haricinde kimi şirketlerin lafı evirip çevirerek yalnızca algıyı yönetmeye çalıştıkları görüldü. Ellerini ceplerine atmak yahut taşın altına koymak yerine yalnızca algıya yüklendiler.
8. Vize kolaylığı: Almanya ve Belçika üzere ülkeler zelzeleden etkilenenlere vize kolaylığı başlığı altında mevcut vize rejimlerini tekrar açıklamış oldu. İşin aslı, vize kolaylığı içermeyen bir müracaat formülü hatırlatma notuydu!
9. Haluk Levent ve Ahbap: Muhtemelen iktidarın nüfuz edemediği bir insan kaynağı damarını yakalayan ve bunu organize biçimde mobilize etmeyi başaran Haluk Levent nedense bir anda tenkit oklarının gayesi haline geldi. STK’lar afet müdahalesinin ayrılmaz ögeleri olmasına karşın başarılı bir çalışmayla mağdurların sıkıntısına derman olan bir kişinin ve takımının birtakım politikler ve trollerin amacı olarak seçilmesinin nedenini daha derinlerde aramak gerekebilir?
10. Troller ve berbat niyetli şahıslar: Toplumsal bölünmenin ve organize berbatlığın boyutları bu afette ortaya çıkmış oldu. Toplumsal medyada palavra yanlış haberler ve ihbarların havada uçuşması yardım hizmetlerini birtakım yerlerde aksattı. Tarafgirlik bu kıymetli hususta bile toplumsal medyada en hakim argümandı.
11. Asayiş ve yağma: CB Erdoğan birkaç kere bölgede yaşanan asayişsizlik ve yağma olaylarına vurgu yapmasına karşın Emniyet ve Jandarma toplumsal medya hesapları daima bölgede yaptıkları yardım faaliyetlerine yer veriyordu. İçişleri Bakanı Soylu da Erdoğan’ın bilakis yalnızca birtakım münferit olaylar olduğunu sav ediyordu.
12. Evliyalar ve melekler: Çabucak her afette ortaya çıkan evliya ve melekler tekrar buradaydı(!) Enkaz altında halüsinasyon gören mağdurların yanında, nefes almadan bir anda ortaya çıkıp tekrar tıpkı biçimde kaybolan evliyaların öyküleri anlatan şahısların görüntüleri toplumun bir kısmında çok ilgi çekti.
13. İletişim Başkanlığı: CB Bağlantı Başkanlığı dezenformasyon haberleri deşifre ettiği bülteninde, Kızılay’ın prefabrik konut fabrikası ile ilgili bir haberi düzeltirken, Kızılay Lideri Kınık’ın sarsıntı sonrası gerçekleştirdiği ziyareti 18 Ekim 2022 tarihli bir fotoğraf ile verebiliyordu! Hatta orada ismi geçen fabrika müdürünün 19 Ocak’ta vazifesinden ayrıldığı savları da mevcuttu.
14. Belediyeler ve müteahhitler: Yapılan binaları zelzeleye sağlam olarak tasdik eden belediyeler ve bunları inşa eden müteahhitler ile yapı kontrol firmaları doğal ki algı oyununun en büyüğünü yapanlardı. Yarattıkları algı 35 binin üzerinde cana mal oldu. 105 bin kişi yaralandı. Enkaz altındaki kayıpların sayısı ise şimdi bilinmiyor!

ALICISI OLMASA ALGI İDARESİ DE OLMAZ

Milletlerin dünyaya bakışı, sorgulama ve hesap sorma kapasitesi algı idaresinin sonlarını belirler. Bir toplum çeşitli nedenlerden ötürü tatlı palavraları acı gerçeklere tercih ediyorsa, orası algıyı yönetenler için adeta bir bayram yeridir.

Toplumun genelinin bu kapasiteye sahip olması hiçbir yerde beklenemez. Lakin kanaat liderlerinin, akademisyenlerin ve başka ileri gelenlerin bunları toplum ismine sorgulaması en temelli vazifesidir.

KAMU İDARESİNDE “OLDUĞU KADAR, GERİSİ KADER” ANLAYIŞI OLAMAZ

Kamu idaresi “olana kadar” prensibi üzerine heyetidir. Kamu yöneticileri tüm inanç ve algılarından bağımsız olarak kamu için en yeterli olanı sağlamakla mükelleftir. “Olduğu kadar, gerisi kader” fakat beşerler için geçerli şahsî bir durumdur.

Hele ki kamu idaresinde algılara asla yer yoktur. Zira kriz idaresi yalnızca bir bağlantı konusu değildir. Kurumsal prestije ziyan veren şahsen yaşanan olayın yönetilmesinde ortaya çıkan zafiyettir. Bu zaafiyeti algı ile yönetmek her vakit mümkün olmayabilir.

Bunu da sorumluluğumuzun gereği olarak tarihe yeni bir not olarak düşelim.