Nagasaki: Savaşta atılan son atom bombasının hikayesi
Bugün, Japonya’nın Nagasaki kentine atom bombası atılmasının 79. yıl dönümü. ABD Hava Kuvvetleri’nin “Şişman adam” lakaplı bombası en az 70 bin kişinin vefatına neden olmuş ve Japonya’nın teslim olma kararını tetiklemişti.
Nagasaki’nin bahtını değiştiren olay ise aslında bir dizi aksaklığın ve şanssızlığın sonucunda gerçekleşmişti. New Yorker mecmuasından Alex Wellerstein, Nagasaki’ye atılan bombanın kıssasını derledi:
9 Ağustos 1945’te sabaha karşı 03.47’de, ABD Hava Kuvvetleri’nin B-29 tipi bombardıman uçağı Bockscar Tinian adasından havalandı ve “Centerboard II” ismi verilen ikinci bir atom bombasını bir Japon kentine atma vazifesi başlamış oldu.
Ancak daha vazife başlamadan işler yolunda gitmiyordu. Uçağın yakıt pompası sıkıntıları yaşaması nedeniyle kalkış daima erteleniyordu. Yalnızca bir gün evvel dört B-29 bombardıman uçağı kalkışta yaşanan teknik problemler nedeniyle düşmüş ve yakıt depoları dolu olduğu için büyük yangınlar çıkmıştı.
Tinan ^Hava Üssü’nde çalışan bir ABD’li mühendis o günleri anımsarken “Uçağın kalktığını görene kadar hepimiz on yıl yaşlandık” diyordu.
Ancak Bockscar sonunda sıkıntısız bir halde havalanmıştı.
Beş tonluk atom bombasını taşıyabilmesi için Bockscar bombardıman uçağının tüm zırhı ve mühimmatı sökülmüştü.
Kalkıştan tam 13 dakika sonra, uçağın mürettebatı ‘Şişman adam’ lakaplı bombanın üzerindeki yeşil kabloları kırmızı kablolarla değiştirdi. ‘Şişman adam’ artık kullanıma hazırdı.
Hiroşima’ya atılan atom bombası “Küçük çocuk” yassı bir silindir biçimindeyken, ‘Şişman adam’ dev bir yumurtaya benziyordu.
Yaklaşık 1,5 metre yüksekliğinde ve 3 metre uzunluğundaki bombanın kuyruğu, bombanın gayesine hakikat giderken savrulmaması için tasarlanmıştı.
‘Şişman adam’ın üzerinde Bockscar mürettebatından bildiriler da yer alıyordu “Size bir ikram daha” ve “Hirohito’ya ikinci öpücük” yazıları atom bombası Nagasaki’ye düşerken üzerindeydi.
6 saatlik uçuşun akabinde Bockscar, Yakuşima isimli küçük adaya ulaşmıştı. Burada iki B-29 uçağı daha Bockscar’la buluşacaktı.
İlki “Mükemmel Artist isimli uçaktı. Misyonu atom bombasının gücünü ölçmekti. İkinci uçak ‘Büyük Kokuşuk’ ise kamera sistemleriyle donatılmıştı. Vazifesi de maksadı vurma konusunda Bockscar mürettebatına yardım etmekti.
Ancak “Büyük Kokuşuk” bir türlü gelemiyordu. 50 dakika beklemeden sonra Bockscar ve ‘Mükemmel Artist’ yola devam etme kararı aldılar. Gaye Kokura kentiydi.
178 bin nüfuslu kent, ABD ordusunun kumandanları tarafından “Japonya’nın en büyük silah depolarından birisi” olarak tanımlanıyordu.
Bockscar mürettebatına verilen emirlerde muhakkak radar sistemini kullanmadan, maksadı gördükten sonra bombanın bırakılması istikametindeydi.
Bu buyruğun münasebeti, o periyotta radar sistemlerinin büyük sapmalara neden olmasından kaynaklanıyordu.
Bockscar sabah 10.45’te Kokura’ya ulaştığında kentteki askeri yapıların üzerinde büyük bir sis bulutu olduğunu gördü.
Nedeni hâlâ belirli olmayan bu sis bulutu Kokura’daki gayelerin vurulmasını neredeyse imkansız hale getiriyordu.
Bugüne kadar sis bulutuyla ilgili üç teori üzerinde duruluyor:
- Rüzgarın zıdda dönmesi ve toz bulutlarının kalkması
- ABD’nin komşu kent Yawata bombardımanı
- Kokura elektrik santralindeki mühendislerin kenti maskelemek için şuurlu olarak duman püskürtmesi
Gerekçe ne olursa olsun, bu sis bulutu nedeniyle “Şişman adam” Kokura’ya atılamamıştı.
Şehir üzerinde yaklaşık 45 dakika kalan mürettebat ikincil amaca yönelmeye karar verdi: Nagasaki.
Nagasaki, Nisan 1945’te hazırlanan planlar kapsamında 17 mümkün atom bombası gayesinden birisi olarak listeye alınmış olsa da Mayıs ayında kent listeden çıkarılmıştı.
Her ne kadar Nagasaki’de büyük bir liman ve Japon donanması için torpidolar imal eden tesisler olsa da kentte tıpkı vakitte ABD’li savaş esirlerinin tutulduğu bir kamp da yer alıyordu.
Dağlık bir coğrafyada yer alan Nagasaki askeri açıdan da şiddetli bir amaçtı. Kokura ve Hiroşima görece daha düz platolarda yer alan kentlerdi, Nagasaki ise derin bir vadinin dibindeydi.
ABD ordusunun başka muhtemel gayeleri ortasında Kyoto ve Yokohama da vardı. Fakat Yokohama’nın bombalanması sonucu kent “olası atom bombası hedefleri” listesinden çıkarıldı.
Amerikalı kumandanlar atom bombasının tam tesirlerini görebilmek için daha evvel bombalanmamış kentleri tercih ediyordu.
Ancak listede Nagasaki yoktu. Hatta kent daha evvel en az 4 defa ABD hava kuvvetleri tarafından bombalanmıştı.
24 Temmuz 1945’te hazırlanan misyon buyruğunda mümkün amaçlar şöyle sıralanmıştı:
- Hiroşima
- Kokura
- Niigata
ABD Ulusal Arşivi’ndeki evraklara bakılırsa bu metne birileri el yazısıyla bir ekleme yaparak “ve Nagasaki” yazmış. Fakat bu eklemeyi kimin, neden yaptığı hâlâ bilinmiyor.
Bockstar saat 11.50’de, yaklaşık 8 saatlik uçuşun akabinde Nagasaki semalarına ulaşmıştı.
Mürettebat kayıtlarında uçağın iki saatten daha az mühlet için kâfi yakıtının kaldığı belirtiliyordu. Hatta pilotlardan birisi uçağı bir ABD üssüne döndürebileceklerinden emin olmayarak “Acaba Pasifik soğuk mudur?” yazmıştı.
Nagasaki’nin üzerinde de bulutlar vardı. Bombayı bırakacak olan uçak mürettebatı bulutların müsaade verdiği aralıklardan Mitsubishi silah fabrikasını arıyordu.
Pilot gayesi gördüğünü söyledikten 45 saniye sonra ‘Şişman adam” Bockscar’dan atıldı.
Bomba uçaktan ayrılır ayrılmaz pilot irtifa kazanarak birkaç saniye sonra yaşanacak büyük felaketten uzaklaşmaya başlamıştı.
“Şişman adam” 12’yi 2 dakika geçe Nagasaki’ye düştü.
“Muhteşem Artist”in çektiği manzaralar patlamanın yarattığı şok dalgasıyla bulutların dağıldığını gösteriyor. Evvel kırmızı renkte olan ateş topu beyaza dönüşerek yükseliyor.
Karada büyük bir yıkım ve felaket yaşanırken, gökyüzünden kaydedilen imajlarda yalnızca mantar formunda yükselen müthiş bir duman görünüyor.
Peki uçak mürettebatı sahiden bir gaye görerek mi bombayı bıraktı?
Bu hususta yaygın kuşkular var.
Nobel ödüllü fizikçi Luis Alvarez, son saniyede gayenin görüldüğü kıssasını “Biraz salçalanmış bir versiyon” olarak yorumluyor. Bombanın düştüğü yer Mitsubishi torpido fabrikasının yaklaşık 1 kilometre uzağına isabet etmişti.
Ancak bu nokta temel hedeflenen silah fabrikasından epey uzaktaydı.
Bombanın isabet ettiği nokta birebir vakitte Nagasaki’nin en çok sivili barındırdığı yeriydi. 1946’da ABD ordusunun hazırladığı haritada bombanın direkt yok ettiği bölgede çok sayıda hastane ve okulun yanı sıra bir de hapishane olduğunu gösteriyor.
Bombanın akabinde ABD uçaklarından bu defa yüz binlerce kağıt kesimi Nagasaki’ye atılıyordu.
Kağıtlarda Japonca atom bombasının tesirleri ve halkın bu tesirleri azaltmak için neler yapabileceği anlatılıyordu.
Bockscar bombayı bıraktıktan sonra saat 13.20’de Okinawa hava üssüne gelmişti. Hemen iniş müsaadesi isteyen pilotlar bir türlü cevap alamıyordu.
Başka devası kalmayan pilotlar, uçağın camını açıp işaret fişeğini ateşledi ve görenlerin pist bölgesinden çekilmesini ümit etmeye başladı.
Sert bir iniş olsa da uçak inmeyi başarmıştı. Tekerlekler yere değdiği sırada motorlar akaryakıt bittiği için durmuştu.
O dönemde ABD Başkanı olan Harry Truman sonuçtan hiç de şad değildi. ABD ordusu atom bombası üzere büyük yıkımlara neden olan bir silah için gayeleri ‘amatörce’ belirlemişti.
Ağustos ayının sonlarına yanlışsız Truman günlüğünde “Atom bombası askerlere, askeri tesislere ya da donanmalara yönelik olarak kullanılmalı. Sivillere, bayanlara ve çocuklara karşı değil!” yazıyordu.
Truman’ın Ticaret Bakanı Henry Wallace da günlüğünde Lider Truman’ın “büyük bir vicdan azabı” çektiğini yazıyordu:
“100 bin insanı bir anda öldürme fikrine katlanamıyordu. Daima kendi kendisine ‘onca çocuk’ diyordu.”
Nagasaki’den bir gün sonra Truman, atom bombasının kullanımına dair birinci kararını açıkladı:
“Başkanın direkt müsaadesi olmadan hiçbir atom bombası kullanılmayacak”
9 Ağustos 1945’ten bu yana savaşlarda bir daha atom bombası kullanılmadı.
Not: Bu haber BBC Türkçe’de birinci olarak 9 Ağustos 2015’te yayımlanmıştı.
