Nasuh Mahruki: Savaş koşullarındayız

AKUT Vakfı Lideri Nasuh Mahruki, sarsıntıların akabinde Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK), hava ve deniz gücünün olması gerektiği üzere kullanılamadığını, bu durumun da birinci günden beri arama kurtarma çalışmalarını olumsuz etkilediğini söyledi. 17 Ağustos sarsıntısını hatırlatan Mahruki, “Türk Silahlı Kuvvetleri, EMASYA Protokolü’nden aldığı yetki, sorumluluk, misyonla sarsıntıdan çabucak sonraki dakikalardan itibaren alana çıktı. Askerin bu türlü bir misyonu olduğu için planlaması vardı. Afetlerle uğraş misyonu onlardan alınınca plan da ortadan kalktı. Halbuki Hatay’da Tugay Komutanlığı, Malatya’da 2. Ordu Komutanlığı var” diyor.

Nasuh Mahruki, DW Türkçe’den Burcu Karakaş’ın sorularını yanıtladı.

‘BU BİR AFET DEĞİL FELAKET’

6 Şubat zelzelesi ile 17 Ağustos 1999 zelzelesini kıyasladığınız vakit başta arama kurtarma olmak üzere ne üzere farklılıklar olduğunu gözlemliyorsunuz?

17 Ağustos’tan daha büyük iki zelzele üst üste tıpkı gün içerisinde tıpkı bölgede meydana geldi. Tahribat gücü de çok daha fazlaydı. Bir de üstüne üstlük kış aylarında meydana geldi. Sokakta beşerler donar. Enkaz altında beşerler yeniden donma riskiyle karşı karşıya. Çok süratli hareket edilmesi gereken bir süreç bu. 17 Ağustos zelzelesinden çok geniş bir coğrafyayı etkiledi. Bu bir afet değil, felaket. O yüzden topyekûn seferberlik ilan edilerek uğraşa girmek en doğrusu olurdu.

17 Ağustos’ta biz topyekûn gayret ettik. Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet Asayiş Yardımlaşma Protokolü (EMASYA) Protokolü’nden aldığı yetki, sorumluluk, vazifeyle zelzeleden çabucak sonraki dakikalardan itibaren alana çıktı. Askerin bu türlü bir misyonu olduğu için planlaması vardı. Afetlerle uğraş misyonu onlardan alınınca plan da ortadan kalktı. Birinci kurtarmalara başlayamadılar. Halbuki Hatay’da Tugay Komutanlığı, Malatya’da 2. Ordu Komutanlığı var. 17 Ağustos zelzelesinde 24 bin asker çalıştı ve bunların bir kısmı afetlerle çaba konusunda eğitimliydi.

Böyle bir afette askerin koordineli bir biçimde alanda olması, arama kurtarma çalışmaları açısından nasıl bir fark oluşturuyor?

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kendi bölgesine nazaran evvelden yapılmış planlamaları var. “Şu köprü yıkılırsa ben nereden oraya gireceğim?”, “Şurası çökerse hangi yolu kullanacağım?” gibi… B planı var, C planı var. Senaryoları var afetlerle gayret konusunda. Bize lazım olan da o esasen. Bu bir felaket. Karşımızda müthiş bir kriz var. Bu krizi yönetebilmek için bütün imkân ve kabiliyetlerimizi kullanmamız gerekiyor. Burada topyekûn seferberliği tam yapamadık zira en öncelikli olarak Türk Silahlı Kuvvetleri’nin uyum vazifesi olmadı.

‘ASKERİN HAVA VE DENİZ GÜCÜ FARK YARATIRDI’

Askere toplumsal olaylara müdahale yetkisi veren lakin 2018 yılında kaldırılan EMASYA Protokolü devrede olsaydı felakete müdahale biçimi nasıl olurdu?

O vakit askerin hava ve deniz gücü fark yaratırdı. Beşerler birinci gün kurtarma grupları dahil karayoluyla bölgeye gitmeye çalıştı. E lakin karayolu kilit? Yolu kullanamıyorsunuz, o denli bir yol kalmamış artık. Tek yapabileceğiniz şey, hava gücünü kullanmak. Hava gücü de bir tek Türk Silahlı Kuvvetleri’nde var. Kurtarma gruplarını enkaz olan bölgelere hava gücüyle rahatlıkla ulaştırabilirlerdi. Beşerler kendilerini çok sahipsiz ve çaresiz hissettiler. Soğuk olduğu için daha erken şikâyet yükseldi. 17 Ağustos zelzelesinde bu kadar erken şikâyet yükselmemiş olabilir. Çok önemli sayıda enkaz var bölgede. AFAD’ıyla, sivil toplumuyla, Türk Silahlı Kuvvetleri ile, lokal idareleriyle, gönüllüleriyle bütün gücümüzün topyekûn seferber edilmesi en doğrusu olurdu.

Size şu an topyekûn seferberlik olmadığını düşündürten nedir?

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin komuta-kontrol-koordinasyon kapasitesini kullanmamış olmamız. Bu durum, savaş şartları. Bu durumdan bir müthişi savaş işte yani. Cumhuriyet tarihi boyunca yaşadığımız en büyük afet. O yüzden topyekûn seferberlik diyorum. Tarihimizin en büyük afetini yaşıyorsak, tarihimizin en büyük afetini yaşıyormuşuz üzere çaba etmemiz gerekir.

‘HALA BİNLERCE İNSAN KURTARILIR’

17 Ağustos zelzelesinde milletlerarası gruplar süratlice Türkiye’ye intikal etmiş ve zelzele bölgesine varmıştı. Bugün 1999 yılındaki sürate nazaran farklılık yaşandı mı?

Bugün de çok süratli geldiler lakin havalimanından bölgeye ulaşmak ve bölgede de hakikat yerlere ulaşmak kıymetli olan. Zira gelen gruplar çok donanımlı, çok kabiliyetli geliyorlar. Yemeği tabağında sıcak bırakıp hazırlanıp geliyor. Geldiklerinde de sizin birebir süratte bu insanları alıp derhal operasyon bölgesine götürmeniz lazım. Yoksa bu kapasite âtıl kalır. “Geldim buraya, boş bekletme beni burada” diyor.

Depremin dördüncü günündeyiz. Bu günden sonra enkaz bölgelerinden nasıl haberler bekleyebiliriz?

Daha hala insan kurtarılır. Binlerce kurtarılır. Ümit kesmek olmaz. Son kerteye kadar uğraşa devam. Bugün çok sayıda insan kurtarılır, yarın kurtarılır. Öbür gün biraz azalmaya başlar zira artık insanların dayanma gücü kış şartlarından ötürü natürel ki etkilenecektir. Lakin enkazlarda tekrar de kendisini sıcak tutabilenler olacaktır. Durmadan 7/24, gece-gündüz vardiya tarzı ile mümkün olduğu kadar çok insan kurtarabilmek için kurtarma gruplarının gayrete devam edeceklerine eminim. Bütün gücümüzle çalışmaya devam. (HABER MERKEZİ)