Savaşa gitmeyen Ruslar: Ya cezaevine ya ölüme gidecektim

Burcu Karakaş

Putin’in Eylül ayında ilan ettiği seferberliğin akabinde binlerce genç savaşa gitmemek için Rusya’yı terk etti. Genç Rus erkeklerin tercih ettiği yerlerden biri, İstanbul.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna’ya askeri operasyon buyruğu vermesinin üzerinden yaklaşık bir sene geçti. Artık Türkiye’de yaşayan Veniamin, Putin’in 24 Şubat 2022 tarihli hücum kararını dün üzere hatırlıyor:

“Büyük bir şoktu zira. En berbatı olmuştu. Felç geçiriyor üzere hissetmiştim.”

28 yaşındaki genç adam, bölgede tansiyonun yükselmesine rağmen savaş çıkabileceğini hiç düşünmemiş. Anlık iletileşme kümelerinde paylaşılan füze imgeleriyle uyandığı o sabahtan sonra ise hiçbir şey eskisi üzere olmamış. Fakat üniversite arkadaşı Alexander üzere hayatını büsbütün değiştiren diğer bir tarih daha var: Rusya’da kısmi seferberliğin ilan edildiği 21 Eylül 2022.

İstanbul Levent’te bir kafede bir ortaya geldiğimiz Veniamin ve Alexander, Rusya’nın önde gelen üniversitelerinden Moskova’daki Higher School of Economics’te (HSE University) siyaset bilimi okumuş iki genç. Ekim ayından bu yana Türkiye’de yaşayan gençler, Forbes mecmuasının Kremlin’deki kaynaklarına dayandırarak tez ettiğine nazaran seferberlik ilanından sonra ülkeyi terk eden 700 bin civarındaki Rus vatandaşından yalnızca ikisi. Veniamin e-spor şirketindeki, Alexander ise büyük bir güç firmasındaki işini bırakıp Rusya’dan ayrılmış.

Veniamin, kısmi seferberlik ilan edildiği Rusya’yı terk etmeye karar vermiş

“Geçen Şubat öncesi Ukrayna’daki arkadaşlarımız gelişmeler hakkında ne düşündüğümüzü sorduğunda, ‘Savaş çıkmaz’ diyorduk.”

Veniamin: Yaşamak istedim

Veniamin, savaşın başlamasının akabinde finansal sebeplerle Rusya’da kaldığını, gideceği ülkede âlâ kurallarda yaşayabilmek için para biriktirmeye başladığını söylüyor. Eylül ayında ilan edilen seferberliğin akabinde ise işin değiştiğini söylüyor:

“Ya cezaevine gidecektim ya da mevte. Yaşamak istedim.”

Genç adam, seferberliğin ilan edildiği gün Belarus’a bilet almış. Ayakkabı, diş fırçası üzere en temel eşyalarını yanına aldığı koca bir sırt çantasıyla Moskova’yı terk etmiş ve Belarus’un başşehri Minsk’te bir ay müddetle bir arkadaşının konutunda yaşamış. Bir ayın sonunda ise yakın arkadaşı Alexandar’ı arayıp, “Nereye gidelim” diye sormuş.

Göç Yönetimi Başkanlığı datalarına nazaran, Aralık 2022 prestiji ile yaklaşık 37 bini İstanbul’da olmak üzere Türkiye’de ikamet eden 149 bin 859 Rusya vatandaşı var. Bu datalar, Türkiye’de yaşayan Rusların üçte birinin İstanbul’da yaşadığını gösteriyor. Veniamin ve Alexander’ın seçimleri de İstanbul’dan yana olmuş. Lakin Alexander, Rusya’yı terk etme kararını kolay almadığını anlatıyor.

Alexander: Moskova’dan ayrılma kararı çok zordu

18 yaşına geldiğinde ailesinin yaşadığı kentten üniversite okumak için ayrılarak Moskova’ya taşınan Alexander, işgal kararı verilen günü, “Zombi üzereydim. Herkes şoktaydı. Kimse ne yapacağını bilmiyordu. Yine depresyona girdiğimi fark ettim” kelamlarıyla aktarıyor. Geçmişte depresyon tedavisi gören Alexander, bir defa daha tıpkı süreci yaşamaktan korkmuş. 

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra bir ay boyunca dost meclisleri de dahil olmak üzere savaş dışında hiçbir bahsin konuşulmadığını, yazın gelmesiyle ise savaşın sohbet konusu olmaktan çıktığını anlatıyor: 

“Savaş çok uzak bir şey üzere oldu, bize direkt tesiri yoktu.”

Alexander Moskova’dan ayrıldığı için çok üzgün olduğunu anlatıyor

Ancak seferberlik kararı ile savaşın gerçekliği bir defa daha Rus halkının üzerine çökmüş. Veniamin’in tersine onu düşündürten ekonomik durum değil, ülkesinden ayrıldıktan sonra ne yapacağı olmuş. 

“Moskova’dan ayrılma kararı benim için duygusal olarak çok zordu. Kazakistan hududuna yakın bir kente seferberlik ilanından beş gün sonrasına bilet aldım ve o müddet boyunca düşündüm. Hayatımdaki en sıkıntı karardı.”

Alexander, son dakikaya kadar gitme kararı üzerine düşündüğünü lisana getiriyor. O denli ki, uçağının olduğu gün iş çıkışı havuza gireceği kanısıyla yanına mayo almış. Uçağın kalkmasına birkaç saat kala kararını mutlaklaştırarak havalimanına gitmiş ve trenle Kazakistan’a geçmiş. Burada eski okul arkadaşının meskeninde bir ay geçirdikten sonra Veniamin ile İstanbul’da yaşamaya karar vermişler.

Veniamin Osmanbey’de, Alexander Levent’te oturuyor. Ezberledikleri Türkçe cümleler var. Veniamin’e nazaran, örneğin, “Kolay gelsin” demek, esnafla ilgileri kolaylaştırıyor.

“Buraya geldiğimizde her şey bize çok güç, yabancı ve kaotik geldi” diyen gençlere, TotamTotut Danışmanlık Şirketi takviye vermiş. 

“İstanbul’da Rus nüfusun çoğunluğu Kadıköy’de yaşıyor”

İşgal sonrası Türkiye’ye gelen Rus savaş terslerinin çoğunluğunu 30 yaş altı, bekar ve maddi birikimi olanlar oluşturuyor. TotamTotut Danışmanlık Şirketi kurucusu D.’nin verdiği bilgiye nazaran, İstanbul’da Rusların en kalabalık olduğu ilçe, Kadıköy. Rusça konser afişleri ile duvar yazılarına Kadıköy sokaklarında sıklıkla rastlamak mümkün. D., kiraların nispeten daha ucuz olması nedeniyle Pendik ve Kartal ilçelerine de ilgi olduğunu tabir ediyor.

Rus göçmenlerle Telegram kümelerinde bir ortaya gelen danışmanlık şirketi, Eylül’deki seferberlikten beri Türkiye’ye sığınanlara mesken bulma, ikamet müsaadesi alma ve entegrasyon mevzularında hizmet sunuyor.  Türkçe bilmeyenler için tamirat, paklık üzere gündelik işlerde takviye alabilecekleri dijital bir ağ bile kurmuşlar. D., şimdiye dek birçok erkek 300 civarında Rusya vatandaşına yardımcı olduklarını söylüyor.

Kadıköy’de Rusça konser afişleri görmek mümkün

D.’nin savına nazaran, Aralık ayının son haftasından bu yana Ruslara ilişkin ikamet müracaatlarına verilen ret yanıtlarında artış var. Alexander ikamet müracaatına ret karşılığı alan Rus vatandaşlarından, Veniamin ise hala sonucu bekliyor.

İki ay eğitim alan akrabası Ukrayna’ya savaşa gitti

İki gencin aileleri hala Rusya’da. Veniamin, annesinin haber okumayı bıraktığını, savaşa dair haberleri kendisinden öğrendiğini söylüyor.

“Annem Moskova’dan ayrıldığım için çok ancak çok üzgün. Nasıl olduğunu sorduğumda, ‘Biraz ağladım’ diyor. ‘Biraz ağladım’ aslında ‘Gözyaşlarına boğuluyorum’ demek, biliyorum…”

Putin’in Rusya’da kısmi seferberlik ilan etmesinin akabinde 300 bin yedek asker misyona çağrılmıştı. Seferberlik sonrası Rusya’yı terk etmeyip Ukrayna’ya savaşa giden erkeklerden biri, Alexander’ın akrabası. 45 yaşındaki aile ferdinin iki ay eğitim aldıktan sonra yılbaşında Ukrayna’ya gönderildiğini aktarıyor.

“Akrabam, evli ve çocukları var. Rusya’da oturmuş bir sistemi var. Durum bu türlü olunca terk etmek kolay değil. Öbür yandan, ‘Savaşa gitmek istemiyorum lakin git derlerse giderim zira korkak değilim’ diye düşünenlerden biriydi.”

ABD Genelkurmay Başkanı Orgeneral Mark Milley, geçen Kasım ayında yaptığı açıklamada Ukrayna işgalinden bu yana yaklaşık 100 bin Rus askerin “öldüğü ya da yaralandığını” kestirim ettiklerini açıklamıştı. 

İstanbul’da bir duvar yazısı: “Rusya yalnızca Putin değil”

İki Rus arkadaş, kendilerini bir sene kadar yönetim edecek birikime sahip. Sonrası ise meçhul. Rus gençler ülkelerine dönmek istese de bu, savaş bitmeden mümkün gözükmüyor. Veniamin, Rusya’da toplumunun savaşla birlikte düzgünden güzele militarize olduğunu ve mevcut iklime dönmek istemediğini lisana getiriyor.

“Bir gün sonra için bile plan kuramıyorsun” diyen Alexander, en çok mimarisine hayran olduğu Moskova’yı özlüyor. O denli ki birden fazla kahvaltısına Moskova sokaklarından canlı yayın yapan Youtuber’ların eşlik ettiğini söylüyor. Dönmek isteyip istemediğini sorduğumda gözleri uzaklara dalıyor.

“İnşallah…”

* Veniamin ve Alexander’ın güvenlik sebebiyle isimleri değiştirilmiştir.