Uzmanlar Açıklıyor: Kahramanmaraş Depremi Neden Bu Kadar Yıkıcıydı?
6 Şubat 2023 sabaha karşı saat 04:17’de merkez üssü Kahramanmaraş olan 7.7 büyüklüğündeki sarsıntı, tüm Türkiye’yi derinden sarstı. İki farklı fay çizgisi sebebiyle birebir gün iki kere 7 üzeri şiddette sallanan Kahramanmaraş, öbür 10 vilayette de büyük tesirlere sebep oldu. 17 Ağustos 1999 zelzelesi sonrası birinci defa bu kadar yıkıcı bir sarsıntıya şahit olan ülkemizde arama kurtarma çalışmaları hala sürüyor. Pekala Kahramanmaraş sarsıntısı neden bu kadar yıkıcı oldu? Sarsıntı neden bu kadar yıkıcıydı? Zelzele neden bu kadar büyük oldu? Uzmanlar açıklıyor…
Doğu Anadolu Fay Çizgisi’nin tesiriyle Kahramanmaraş’ta yaşanan 7.7 büyüklüğündeki sarsıntı, etraf vilayetleri de etkiledi. 6 Şubat 2023 Pazartesi gününün birinci saatlerinde 10 ili tesiri altına alan sarsıntı, son yıllan en geniş çaplı zelzelesi olarak kayıtlara geçti.
Sismologların açıklamalarına nazaran Anadolu ve Arap yarımadasına uzanan 100 kilometreyi aşan bir çatlağa yol açan Kahramanmaraş sarsıntısı, son yılların en büyük sarsıntıları ortasındaki yerini aldı.
İngiliz Jeolojik Araştırmalar Kurumu’nda araştırma vazifelisi olan Roger Musson yaptığı açıklamada, “Sadece sismometreler tarafından kaydedilen (büyük) zelzelelere bakacak olursak, neredeyse boş görünecektir.” sözlerine yer verdi.
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu’na nazaran 1970’ten bu yana bölgede Richter Ölçeği’ne nazaran bu vakte kadar 6.0 üzeri sadece üç sarsıntı kaydedildi.
Kahramanmaraş’ta Neden Zelzele Oldu?
Arap levhasının kuzeye hakikat hareket etmesi ile Anadolu levhasına baskı yapması, bunun sonucunda yaşanan baskı ile güç patlamasının meydana gelmesi Kahramanmaraş zelzelesinin yaşanmasına yol açtı.
Aynı bölge ve tıpkı fay sınırı üzerinde 13 Ağustos 1822 tarihinde 7.4 büyüklüğünde bir zelzele meydana gelmiş ve sadece Halep’te 7 bin kişi hayatını kaybetmişti. Bahsi geçen zelzelede toplam 20 bin kişinin vefat ettiği kayıtlara geçmişti.
Kahramanmaraş Zelzelesi Neden Bu Kadar Yıkıcıydı?
Kahramanmaraş’ın üstünde bulunduğu Doğu Anadolu Fay sınırı, ‘doğrultu atılımlı’ bir fay sınırı olarak tanımlanır. Yani sert kaya blokları birbirlerine dikey bir çizgi üzerinde baskı uygular. Bunun sonucu olarak baskıya dayanamayan bir blok yatay biçimde hareketlenir. Bu durumun yarattığı tansiyon sonucu sarsıntı oluşur.
Kahramanmaraş sarsıntısında fay çizgisinde yaşanan kırılma, çok derin olmayan bir bölgede meydana geldi. İngiltere’deki Open Üniversitesi’nden jeofizikçi David Rothery bu mevzu hakkında, ‘Aynı büyüklükteki bir zelzele yüzeye ne kadar yakın olursa o kadar büyük tesir yaratır’ sözlerini kullanıyor. dedi.
Deprem Neden Bu Kadar Büyüktü?
İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi (DAUM) Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, yaptığı açıklamada uzun müddettir sakin kalan bu fay sınırının yaklaşık 500 yıldır gerilim biriktirdiğini söyledi.
‘Bugünkü sarsıntının olduğu bölgede, 500 yıldır gerilim biriktiren fay kesimleri kırıldı. Bu fayların sarsıntı üretme aralığı da 400-500 yıl olduğundan bilimsel manada bu faylar üzerinde zelzele bekleniyordu. Bugün meydana gelen sarsıntı, Doğu Anadolu fayının güney kolları üzerinde, Malatya ile Hatay ortasındaki fay kesimlerinin kırılması sonucu gerçekleşmiş olmalı.’
Depremin Artçıları Daima Bu türlü Büyük mü Olacak, Ne Kadar Sürecek?
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener tarafından yapılan açıklamada, küçük artçı zelzelelerin artacağı tabir edildi.
‘Bu coğrafyada 24 yıldır gördüğümüz en büyük sarsıntıyla karşı karşıyayız. Sonlarımızı aşıp Kuzey Kıbrıs Türkiye Cumhuriyeti, Irak ve Suriye’de hissedildi, hatta kimi yerlerde can kaybına yol açtı. Şu anda kadar 100 tane artçı zelzele meydana geldi. Bunların da yaklaşık 53 tanesi 4’ün üzerinde. İlerleyen vakitte küçük artçı sarsıntılar çözüldükçe sayılar artacaktır. 7 tanesi 5’in üzerinde oldu. Bir tanesi da ana artçı şoku olarak 6.6’lık bir depremiz var. Bu zelzelelerin yoğunluğunu azaltarak önümüzdeki günlerde devam edeceğini söyleyebiliriz. Bu zelzeleler bir yıl kadar sürebilir.’
Dünyadaki Öbür Sarsıntılara Kıyasla Ne Durumdayız?
University College London Risk ve Afet Azaltma Enstitüsü Lideri Joanna Faure Walker’ın kıyaslamalarına nazaran 2016 yılında İtalya’nın merkezinde gerçekleşen ve 300 kişinin vefatına sebep olan 6.2 büyüklüğündeki zelzelenin yanında, Kahramanmaraş sarsıntısı 250 kat daha fazla güç açığı ortaya çıkmasına sebep oldu.
Bilim insanlarının araştırmalarına nazaran 2012-2022 yılları ortasında gerçekleşen en ölümcül sarsıntılardan yalnızca iki tanesi, 6 Şubat 2023 dün gerçekleşen sarsıntıyla tıpkı büyüklüğe sahipti. Bahsi geçen 7 üzeri şiddetteki Kahramanmaraş sarsıntılarının ikisi de birebir gün birebir vilayette gerçekleşti.
Dünyada Yaşanan En Büyük Zelzele Hangisi?
Bugüne kadar kayıtlara geçen sarsıntılar ortasında en büyüğü 2011 yılında Japonya’da meydana gelen ve önemli tsunami dalgalarını beraberinde taşıyan 9 büyüklüğündeki sarsıntıydı.
Bir oburu ise 1960 yılında Şili’de meydana gelen 9.5 büyüklüğündeki sarsıntı.
