Volkan Sarıöz: Oyun sahnede değil, seyircinin yüreğinde oynanıyor

Semaver Kumpanya’nın yeni oyunlarından biri olan “Güzel Son”, seyirciyi edebiyat tarihimize davet eden bir oyun. Ahmet Kaynak-Nurullah Ataç’ı, Mehmet Konu-Sait Faik Abasıyanık’ı, Mertcan Ertürk-Melih Cevdet Anday’ı, Metin Alpargun-Orhan Veli Kanık’ı, Muhammed Türkoğlu-Halim Şefik Güzelson’u, Onur Şenol-Mösyö Lambo’yu ve Selen Şenay-Suat Derviş’i oynuyor. Oyunun müellifi Hakan Tabakan, yönetmeni ise Volkan Sarıöz.

“Güzel Son”, ismiyle müsemma bir oyun olarak yoluna alkışlarla devam ederken biz de direktör Volkan Sarıöz’le konuştuk.

“Güzel Son” nasıl ortaya çıktı?

İstanbul üzerine bir oyun yapma fikrimiz vardı. Vakitle büyüdükçe büyüdü iş. O esnada ben de şairlerin, muharrirlerin bir ortaya geldiği üslupta bir şeyler düşünüyordum. En sevdiğim periyot de Garipçiler periyoduydu. Onların bir ortaya gelip sohbet ettikleri bir dünya ne hoş olurdu diye çeşitli fikirler gezdiriyordum içimde. Bu geliştikçe gelişti fakat bir yandan da saklıyordum onu. Ortaya atarsam unutulur masraf diye. Lakin o denli olmadı, o hengâme içinde kendini ortaya çıkardı.

Sonra oyunun müellifi Hakan Akdoğan devreye girdi sanırım?

Evet, ona anlattım. O da çok sevindi, tam sevdiğim dünya dedi. Haydi o vakit diyerek başladık. Süratli hızlı okumalara başladık. O bir teklifle geldi, ben bir teklifle geldim. Bu türlü böyle öykü oluşmaya başladı.

Yazım süreci de bir arada miydi?

Evet, birlikte ilerlettik. Bazen ‘beni rahat bırak’ dedi Hakan, ben de ‘tamam’ dedim. Bu evrelerde yeni tekliflerle geldi. Mesela Suat Derviş yoktu başta, Hakan önerdi onu. Çok âlâ olur, dedi. Orhan Veli’nin sevdiği bayanlardan biri olacağına bu olsun dedi. Bu türlü daha güzel oldu. Siyasi sebeplerle İstanbul’u terk etmek zorunda kalan bir muharririn varlığı, edebi duruşu güçlü bir sonuç yarattı. Ben de ikna oldum. Çok hoş oldu.

Tabii birinci çıkan metin yaklaşık iki saat sürüyordu fakat projenin gerekliliklerinden ötürü bir saat on beş dakikaya çekmeyi başardık.

‘TİYATRODA SEYİRCİ DE EN AZ OYUNCU KADAR ÇALIŞIYOR’

Oyuncular, canlandırdıkları şair ve müelliflere çok benziyorlar.

Oyunun birtakım handikapları vardı zira onlar sonuçta gerçek beşerler. Pekala onları nasıl benzeteceğiz? Plastik makyajla mı benzetelim, kostümle mi, neyle? Plastik makyaj bizi aşan bir bütçeye sahip. Ne yazık ki tiyatro, pek sponsorun bulunmadığı bir mecra. Biz de bu yüzden kendi imkânlarımız ölçüsünde düşünmeye başladık.

Bir de ben seyircinin de bu illüzyona ortak olacağına emindim. Gerçek karaktere dair küçük bir şey, bir kıyafet, bir tutum mesela, bunun gerçekliği ona sununca, o da geriye kalan gerçekliği bizatihi tamamlayacaktır diye düşünüyordum. Böylelikle seyirci oyundan çıktığında, yahu ne kadar da benzemişler, diyecekti. Buna inancım tamdı. Sonuçta o denli de oldu.

Tiyatro yalnızca sahnedeki oyuncuların bir ortada oynadıkları bir şey değil. Yani oyun sahnede oynanmıyor, seyircinin zihninde oynanıyor, yüreğinde oynanıyor. Seyirci de en az oyuncu kadar çalışıyor. Benim için tiyatronun en olmazsa olmaz detaylarından biri bu zati. Öbür türlüsü yalnızca şovmenlik üzere görünüyor. Oyunu seyirciyle birlikte yapmak daha bedelli geliyor bana.

Seyirci tiyatroya geldiğinde bir bilet alıyor. Yani bir kontrata imza atıyor. Bunu Cüneyt Türel hocamız söylerdi. Ey oyuncu! Sen anlattığın kıssaya ne kadar inanırsan, sen orada olduğun surece ben de burada olacağım. Orada parlayan spotun ay olmadığını biliyorum. Lakin seninle birlikte onun bir ay olduğuna inanacağım. Giydiğin kıyafetin kostüm olduğunu, onun birkaç ay önce yapıldığını ve eskitildiğini biliyorum. Lakin ben o kıyafetin yıllar önce yapıldığına, seninle birlikte yaşadığına inanacağım. Senin karakterine, senin sıkıntılarına, senin seyahatine katılacağım. Senin boş bıraktığın yeri ben dolduracağım… Seyirci bu türlü düşünüyor. Ekran karşısında bir şey izlemek üzere bir şey değil bu. Tiyatroda, teri, kokusu olan çok daha canlı bir vakitte yer alıyorsun. Öbür şeyleri dışarıda bıraktığın, yalnızca ona ilişkin bir vakte dahil olduğun bir şey. Bu yüzden tiyatro çok bedelli. Bu yüzden güçlü bir etkileşim yaratıyor. Bu oyunda da bahsettiğim etkileşimin kaçınılmaz halde var olduğuna inanıyorum.

“Güzel Son” Hakan Tabakan’la çalıştığınız üçüncü oyun. Birebir müellifle çalışmak, bir yazar-yönetmen alakası açısından ne üzere şeylere sebep oluyor?

Muhteşem bir şey bu. Şayet ulaşmak istediğiniz noktaya beraberce ulaşabiliyorsanız ortaya sahiden de harika bir şey çıkıyor. Sonuçta direktör daha çok eylemsel bir alanda çalışıyor. Teks bir yapıttır. O yapıtı sahneye taşıyıp oyuncuyla, ışıkla, kostümle bütünleştirince ortaya ikinci bir yapıt çıkıyor. Bu istikametiyle direktör daha fizikî bir aksiyona dair çalışıyor. Müellifin aksiyonu ise daha zihinsel bir yerden işliyor. Bütün o kıssanın ilerleyişi, çatışması vesaire daima kalem ve kâğıt üzerinde şekilleniyor. Bu ilgi direktöre alan açan bir şey. Seni yaratacak olan Tanrı’yla evvelce sohbet ederek var olacağını düşün. Bunun avantajları ve dezavantajları da var kuşkusuz, lakin aslolan etkileşimdir.

Oyundaki muharrir ve şairlerden, başkalarına göre kendinize daha yakın bulduğunuz bir isim var mı pekala?

Öyle büyük sözcükler edemem bu bahiste. Orhan Veli’yi olağan çok severim. Melih Cevdet’i de. Aslında oyundaki ve o devirde ismi geçen öteki müellif ve şairleri de çok seviyorum. İçlerinden birini seçip de budur diyemem. Hayatımın çeşitli devirlerinde birinin bir cümlesi beni almıştır, diğer bir devirde bir oburunun cümlesi bende tıpkı etkiyi yaratmıştır. Bu, vitrinde bir şey beğenmek üzere bir şey değil. Daha çok, aldığın nefese karışan deniz kokusu üzere, çam kokusu üzere. Hangisini daha çok seversin? Aslında nefes almayı seversin, biraz bu türlü.

Peki bilhassa neden bu şairleri seçtik? Bu beşerler yalnızca şair değiller. Hayatın pek çok alanına dokunmuş beşerler. Onların büyük kederi büyük insanlık sıkıntısı. Yani sıkıntıları yalnızca yeterli bir müellif, uygun bir şair olmak değil. Doruğa oturup oranın nimetlerinden faydalanmak isteyen bireyler değil onlar. Kaygıları, dediğim üzere, büyük insanlık. Yoksa yapılamazdı. Bu denli yoksulluğa, çok zahmete karşın nasıl bir ortaya gelip uğraş etmişler? İnsanlığa inançları olmasa bunu yapamazlardı. O şiirler, o yazılar bu türlü ortaya çıktı. Uygun ki varlar. Düzgün ki o beşerlerle birebir lisanı konuşuyoruz.

Oyunun geçtiği yer de ayrıyeten bahse kıymet. Neden bilhassa Lambo’nun meyhanesini seçtiniz?

Pek çok yer kelam konusuydu. Pek çok yerde buluşmuşlardı. Lambo’yu seçme nedenimiz, Lambo’nun kendi öyküsüydü. Çok etkileyici bir öykü bu. İşini kaybetmesi, ayakkabıcılık yapması, polislerce komünist olduğu gerekçesiyle sorgulanması, intihar etmesi… Sonra şairlerle ortasındaki veresiye defteri meselesi…

Evde buluşmaları beni çekmedi. Daha toplumsal bir alanda olmalarını istiyordum. Böylelikle İstanbul da devreye girecekti. Sonra bir sofra olmalıydı. Sofra paylaşmadır, birlikteliktir. Sofra güçlü bir metafordur. Lambo’yu çok sevdim ben. Başlı başına bir oyun olacak nitelikte bir öyküye sahip.

Uzun vakittir direktörlük yapıyorsunuz ve hali hazırda sahnede olan pek çok oyununuz var. Bütün bunların yoğunluğu ve etkileşimi nasıl oluyor?

Ben genelde, şöyle bir şey yapmak istiyorum diye yola çıkmıyorum. Önüme gelen kıssaya bakıp, buradan nereye gidebilirim diye düşünüyorum. Evvel öykü, sonra hayal. Bu yüzden önüme çok çeşitli kıssalar geldi. Ben de daima tıpkı biçimde oyun yapmadım. Epik, klasik, açık biçim… Sonuçta sahnenin de anlatım imkanları var ve onları araştırmayı seviyorum. Bu durum oyuncu için de geçerli. Biçim değişince oyuncunun oynama biçimi de değişiyor yani.

Günümüz tiyatrosuna dair beğeni ve tenkitleriniz neler?

Eleştirebileceğim tek kişi kendimim şu anda. Fakat beğenebileceğim tek kişi kendim değilim güzel ki. (Gülüyor) Beğendiğim çok fazla direktör var. Ben çok fazla severim, tenkit işi bana nazaran değil. Beğenmediğim şeyler de oluyor elbette, ancak bunu bir eleştirmen olarak değil de bir seyirci üzere, ferdî bir yerden yapıyorum.

Kendimi ise pek çok yerden eleştiriyorum, zira bu iş bu türlü yapılır. Yaşayan bir şey bu. Ulaşmak istediğim bir yere ulaştığımda dahi yeniden en çok eleştirdiğim kişi ben olacağım. Mükemmelliğe pek inancım yok. Zihnimin arızalı olduğunu düşünüyorum. Bakışımın da. Elimden geldiği kadar uğraşıyorum doğal lakin harikalık arayışım yok.

Son vakitlerde neler yapıyorsunuz?

Benim işim hiç bitmiyor aslında. Daima bir çalışma sistemim var şu oyun mu bu oyun mu diye. Lakin tiyatro oyunu yapmak, yalnızca bir tiyatro oyunu yapmak değildir. Bunun ekonomik bir karşılığı da var. Hem tiyatroyu hem de kendinizi ayakta tutmak üzere bir karşılık bu.

İşimizi yapmak her geçen gün zorlaşıyor ne yazık ki. Pek çok iş üzere aslında. Yani bu yalnızca bize ilişkin bir sorun değil. Bizi izlemeye gelen seyirci de bir ton meseleyle birlikte geliyor salona. Aslında oyuna gelmek, bilet almak falan hepsini toplayınca maddi bir külfet yaratıyor. O da insanların oyun izleme sıklığını düşürüyor. Beri yandan oyuncu da var. O da oyundan aldığı kaşeyle nasıl yaşayacağını, nasıl yeni oyun yapacağını düşünüyor. Tıpkı “Güzel Son”daki üzere. O insanların nasıl ki onca yoksunluğa karşın bir hengameleri vardı ve işlerini yapıyorlardı, seyircinin de, oyuncunun da bir arbedesi var. Seyirci bu yüzden ısrarla geliyor, oyuncu bu yüzden ısrarla oynuyor. Tıpkı fırıncının ısrarla ekmek yapması, marangozun mobilya üretmesi üzere. Hepimiz tıpkı yolu yürüyoruz aslında.

Eklemek istediğiniz diğer bir şey var mı?

Bu oyunda dostluk kavramı çok değerli. Burnunuzu sızlatacak, gözünüzü yaşartacak bir dostluk hem de. Elbette hepimizin dostları var fakat çağımızda, bu biraz vakit aşımına uğruyor. Bu şartlar yüzünden gerçek dostluk özlediğimiz de bir şey halini alıyor.

Bir de vefat sorunu var oyunda. Lakin mevt birebir vakitte da yok. İnsan kaybedeceğini bile bile, biteceğini bile bile neden yaşasın örneğin? Terk edileceğini bile bile neden birini sevsin? Neden yani? İşte bu oyunda bunun şevki, karşılığı var bir nevi. O yüzden beşerler oyundan çıktıklarında bir müddet gidemiyorlar. Zira gittikleri yerde bir halde bunların azalacağını hissediyorlar. Sevdiğin birinden ayrılmak üzere.