Yer bilimci Dr. Sümer: Antakya’da Ölü Deniz Fay Zonu’nun kuzey bölümüne dikkat
Türkiye’yi yasa boğan, Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki sarsıntıların akabinde birçok araştırmacı, afet bölgesine giderek incelemelerde bulundu. DEÜ Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ökmen Sümer de Jeoloji ve Jeofizik Mühendisliği kısımlarından öğretim üye ve yardımcılarından oluşan bir takımla elde ettikleri bulguları raporladı. Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin beklediklerinden daha büyük olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Sümer, “Literatürdeki paleosismoloji tabanlı çalışmalara baktığımızda, Doğu Anadolu Fay Zonu’nda 350 ila 500 yılda bir sarsıntı tekrarlama dönemi olduğunu biliyoruz. Birinci büyük zelzelede kırılan modüllerde görülen en son büyük zelzele 1114 zelzelesi. Bu datalar değerlendirildiğinde gerçekleşmesi gereken zelzele 300 ila 400 yıl gecikti. Bu gecikme bölgedeki fay modüllerinin üzerindeki tansiyonu arttırdı münasebetiyle, 7.4 olarak hesapladığımız kesim Türkoğlu-Pazarcık, Erkenek ve Amanos segmentlerini de içerecek formda kırılarak 7.7 büyüklüğünde zelzele yarattı. Doğu Anadolu Fay Zonu’nun ilgili segmentlerine komşu daha kuzeydoğudaki kesimlerinde bir yamulma birikim olmadığı için, tansiyon zati hassas bir pozisyonda bulunan yaklaşık doğu- batı uzanımlı Çardak ve Sürgü fayları üzerinden ilerledi. Buranın da kırılmasıyla ikinci büyük zelzele gerçekleşti” dedi.
‘Tepehan’da çok büyük bir heyelan oluştu’
Antakya bölgesindeki arkeolojik alanlarda eski zelzelelerin izlerini, geçen yıl ‘arkeosismolojik’ yaklaşımlarla incelediklerini belirten Doç. Dr. Sümer, “Geçen sene elde ettiğimiz datalarla, şu anki sarsıntıların tesirini birinci yaklaşımdaki datalarla karşılaştırdığımızda tarihi süreçte Antakya’nın daha büyük sarsıntılardan etkilendiğini gördüğümüz ön sonuçlar var” diye konuştu.
Depremin Antakya’daki tesirine de değinen Doç. Dr. Sümer, “Antakya’da ilk büyük zelzelede, Kırıkhan’ın güneyine kadar oluşan bir yüzey kırığı geliştiğini, Tepehan’da ise sismogravitasyonel (sarsıntı kaynaklı) bir deformasyon tesiriyle çok büyük bir heyelan oluştu. Arazi çalışmaları sırasında gerçekleşen 6.4 büyüklüğündeki Hatay’ın Defne ilçesi merkezli sarsıntısının de bilhassa buradaki Toygarlı ve Çökek mahalleleri ve etrafında sismogravitasyonel olarak büyük kütle hareketlerine neden olduğunu yerinde gözlemledik. Yüzey kırığına ilişkin deformasyonlar Kırıkhan’ın güneyinde sonlanıyor. Özelikle Antakya’daki hasarlar yüzey kırığıyla ilgili değil de sismogravitasyonel gelişmiş, bu da bölgenin zayıf jeolojik yapısından kaynaklanıyor” dedi.
‘Deprem olup geçti, diye düşünmemek gerekiyor’
Fay, yer ve inşaat üzere birçok parametrenin Hatay’da sarsıntının tesirini artırdığını belirterek Meyyit Deniz Fay Zonu’na dikkati çeken Doç. Dr. Sümer, şöyle konuştu:
“Antakya, tarihi devir içerisinde çok büyük sarsıntılar yaşamış bir kent. Bu nedenle, Antakya özelinde yapılacak çalışmalara daha çok odaklanmamız gerekiyor. ‘Deprem olup, geçti’ diye düşünmemek gerekiyor. Yapılan çalışmalara nazaran, Meyyit Deniz Fay Zonu’nun kuzey modüllerinin farklı kollarında 1157 ve 1408 zelzeleleri olduğunu biliyoruz. Hasebiyle bu zelzele geçti, birçok kentimiz etkilendi ve bu bölgede uzun bir mühlet büyük bir sarsıntı olmayacağı tarafındaki bir algı karşısında dikkatli olmalıyız. Doğu Anadolu Fay Zonu üzerinde 1114 sarsıntısı sonrası çabucak ardında, Meyyit Deniz Fay Zonu üzerinde 1157 zelzelesi gerçekleşiyor. Münasebetiyle ortada kısa bir devir bulunuyor. Şayet Antakya’yı tekrar ayağa kaldıracaksak, o denli bir yapmalıyız ki tahminen 30-40 sene sonra olabilecek daha büyük bir sarsıntıdan ziyan görmesin. Bu durum göz önünde bulundurularak kenti tekrar planlamalıyız.”
Literatürdeki bilimsel datalara nazaran Meyyit Deniz Fay Zonu üzerinde 7.8 ve tahminen de daha büyük zelzelelerin gerçekleştiğini paleosismolojik datalar ve tarihi kayıtlardan bildiklerini kaydeden Doç. Dr. Sümer, “Dolayısıyla Antakya özelinde bu zelzeleden daha büyük bir sarsıntı yaşanabilir. Ona nazaran tedbirlerimizi almalıyız. Türkoğlu-Pazarcık, Erkenek ve Amanos üzere segmentlerde güç boşaldı. Olağan kurallar altında bu fay modüllerinde bu büyüklükte 300- 500 yıl boyunca sarsıntı olmasını beklemiyoruz. Lakin Antakya’da Meyyit Deniz Fayı Zonu’nun kuzey kısmına dikkat etmek gerek” dedi.
