Şaşalı kaybedişlere övgü: Bir Kumarbazın Ölüm Kılavuzu

Bu sefer Nilüfer Kent Tiyatrosu’nun (NKT) yeni oyunlarından “Bir Kumarbazın Mevt Kılavuzu” prömiyerine yetişiyorum. Koskoca bir sıkışmışlığın ortasında feribota biniyorum. Lodos esiyor, deniz dalgalı. Yeniden de feribotlar düşünmek için hoş yerler, benimse bir Bursa seyahatim daha yağmura denk geliyor, deniz vahim bir gri hal alıyor, durmadan sallanıyoruz. Lakin bir kaosu arkamda bırakmanın tadını hiçbir şey kaçıramıyor. Sabah güneşli bir güne uyanacağım hissi içime çoktan dolmuş.

Hoplaya zıplaya geçen seyahatimde oyunun künyesine bir daha bakıyorum; birinci sefer Kadıköy Emek Tiyatrosu’nda seyrettiğim ve ismini hafızama süratlice kaydettiğim İbrahim Ersoylu tek başına oynuyor bu kere. NKT bu oyunda vakit zaman tercih ettiği üzere bir direktör konuk ediyor, bence küçük şeyleri parlatma mahareti olan bir direktör Güray Dinçol. Bu buluşma merak uyandırıyor haliyle.

Şehre ulaşıyorum, dosdoğru Nâzım Hikmet Kültürevi’nin yolunu tutuyorum. Burada daha evvel oyun izlemediğimi fark ediyorum. Evvelki NKT oyunlarını Ormandaki Kulübe’de seyrettim hakikaten. “Vur, Yağmala, Yeniden”in 5 epizottan oluşan tam günlük maratonunu; ormanda başlayıp biten ışıl ışıl bir günün, yıldızla yağmurun birbirine karıştığı bir geceye dönüştüğünü unutamam. Nâzım Sahne’ye girer girmez tasarımı ilgimi çekiyor, bir İtalyan sahne havası var lakin bir çeşit alternatif sahne tıpkı vakitte. Seyirciyle çabucak her açıdan oyuncu göz hizasında kalabiliyor. Seyirci koltuklarının dizilimi “Bir Kumarbazın Vefat Kılavuzu” oyununun en başında seyirciye “hoş geldiniz” seremonisine de imkanlı.

İskoç muharrir Gary McNair’in Cansu Aybaş çevirisiyle sahneye konan metni, kültürel olarak bu denli aralıklı olduğumuz bir ülkenin yabancılığına karşın bizi içine kolay alıyor. Öte yandan dekorlar, aksesuarlar ve görüntüler, oyunculuk kadar güçlü kartlar sahnede. Multimedya kullanımıyla İbrahim Ersoylu’dan 12 karakter sahneye bir nevi girip çıkıyor. Farklı farklı cinste sinemanın lisanı oyuna renk veren ögelerden. Bu nedenle görüntü tasarımı yapan Okan Temizarabacı ve takımının reji çalışmasındaki yeri geniş görünüyor.

Oyun parkı kadar eğlenceli bir hali var sahnenin. Oyuncunun elini her uzattığında rolüne dahil edeceği bir materyal var sahnede. Hepsi oyuncunun uzamları üzere. Cansız modeller –ki onların her biri öyküdeki bir karakteri temsil ediyor– peruklar, masa, teyp, külah şapkalar, kıyafetler, konfetiler, toplar…Cem Yılmazer imzası taşıyan ışıklar renkli, cazip ve eğlenceli. Bütün bu haliyle sahneye hepimizi çeken bir görsel rüzgâr üzerimize üfleniyor.

Burdan sonra sahne ardı hazırlıklarıyla birlikte sahne üzerinde bazen stand up vari bazen konutta olmak üzere bazen içimizdeki tozlu sandıkların kilidini açtığımız küçük duygusal anların tanzimi üzere akıyor.

Tek kişilik bir sahneleme tecrübesinde oyunculuk kuşkusuz merkezde, ki görüntülerle da modellerle de karakterler ortasında adeta koşan İbrahim Ersoylu sahnede müzik da söylüyor takla da atıyor, yukarda söylediğim üzere komedyenlik de yapıyor, gazeteci de oluyor… Metinde olduğu üzere reji de oyuncu da güldürmenin kolay yanına kaçmamış görünüyor. Artık olgun bir oyunculuk üslubu kazanmış İbrahim Ersoylu’nun sahnedeki hareketliliğinin dozunun kimi anlarda güldürü ögesini tercihten çok istemsiz bir yere çekebileceğini, yer yer fazla koştuğunu düşündüyorum bir yandan.

İskoçya emekçi sınıfının mensubu ve kumarbaz bir dedenin torununa “mirası” ne olabilir derken edebiyattaki tabir edilişiyle “sıradan” insanların hayatının içine giriyoruz oyunda. 1966 Dünya Kupası’nda bahis oynayarak bir servet kazanan kahramanımız kumarbaz Archie’yi bize torunu Gary anlatıyor. Bütün parasıyla yakalandığı kanseri yeneceği üzerine bahse giren dedenin torununa para değilse de beşere dair bıraktığı koca bir miras var. Zaaflarıyla, kayıplarıyla, küçük bir hayatın içinde hayatı çalışmakla geçen bir emekçi olarak anti kahramanımız olan dede “Tekrar tekrar havaya atılan madeni paralarız” şuurunda ve kumar da olsa tutkusunun peşinden giderek bir yerde tertibe nanik yapıyor.

Parayla, taşınmazla ölçülen “miras” burada yerini dedeyle torunun çok eğlendiği bir akşama ya da birlikte yaşanan tecrübelerden kalan küçük bir mottoya bırakıyor. Bu imaj içinde torunun bize anlattıkları hem İskoçya’daki aile biçimi hem kimi siyasal hareketler hem de emekçi sınıfının sosyokültürel davranışlarına dair bir açılım yapıyor. Sınıfsal durumların cümbüş ve hayal kısıtları hakkında da fikir veriyor. Kumarbazlık bazen yürek kimi vakitse kaybetmeyi göğsünde yumuşatmak olabilir mi diye düşündürüyor bana mesela. Söylediğim makus bir şey üzere görünebilir lakin muvaffakiyetin, kazanmanın bu kadar prestij kazandığı, kaybetmenin “aptallık”, maceracılığın “hayatı bilmemek”, hayalciliğin “boş işler” olduğu bir dünya etrafımızda dönerken, “Bir Kumarbazın Mevt Kılavuzu” bana anti kahramanlığa reverans üzere geldi.

Hayatın sonlu olduğunun farkında olarak yolda nasıl sürdüğümüzü önemsemek tahminen yeni yılın getirisi olacaktır çünkü hangimiz bilmeyiz, “kuş ölür sen uçuşu hatırla.”

Yazar: Gary McNair

Çeviren: Cansu Aybaş

Yöneten: Güray Dinçol

Video Tasarım: Okan Temizarabacı

Yardımcı Direktör: Adem Mülazim

Dekor Tasarım: Burak Etöz

Kostüm ve Makyaj Tasarım: Dava Şahin

Işık Tasarım: Cem Yılmazer

Vokal Eğitmeni: Prof. Dr. Ayhan Helvacı

Ses Tasarımı ve Kumanda: Derya Bölükemini

Oyuncu: İbrahim Ersoylu