Merkez Bankası PPK toplantı özetini yayımladı
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Para Siyaseti Heyeti (PPK) toplantı özetini yayımladı. Özette, sarsıntı bölgesindeki ihracatın mart ayı dış ticaret datalarına nazaran afet sonrasındaki düşüşü takiben toparlama eğilimi gösterdiği bildirildi.
Özet metinde enflasyon gelişmeleriyle ilgili, “Tüketici fiyatları şubat ayında yüzde 3,15 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 2,50 puan düşüşle yüzde 55,18 düzeyine gerilemiştir. Yıllık enflasyon güçte daha besbelli olmak üzere tüm kümelerde düşüş kaydetmiştir. Aylık bazda incelendiğinde, besin ve hizmet kümelerinin fiyat artışlarıyla öne çıktığı izlenmiştir. Güç fiyatlarındaki besbelli düşüşün dayanağıyla üretici fiyatlarındaki artış hudutlu olmuş, yıllık üretici enflasyonundaki gerileme şubat ayında devam etmiştir. Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış bilgiler B ve C göstergelerinin aylık artışlarının ocak ayına kıyasla kıymetli ölçüde yavaşladığına işaret ederken her iki göstergenin de yıllık enflasyonu gerilemiştir.
Gıda ve alkolsüz içecekler kümesi fiyatları şubat ayında yüzde 7,36 oranında yükselirken küme yıllık enflasyonu 1,67 puan düşüşle yüzde 69,33 olarak gerçekleşmiştir. Yıllık enflasyon işlenmemiş besinde 2,67 puan azalışla yüzde 66,13 düzeyine gerilerken, işlenmiş besinde 0,31 puan artışla yüzde 73,87 olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış datalarla incelendiğinde, sebzede daha besbelli olmak üzere, taze meyve ve zerzevat fiyatlarının şubat ayında yükseldiği gözlenmiştir. Taze meyve ve zerzevatın yanı sıra kırmızı et fiyat artışıyla öne çıkarken, kelam konusu eserlerle temaslı işlenmiş besin kalemleri de benzeri bir eğilim sergilemiştir. Öbür yandan, perakende kesimindeki fiyat sabitleme kampanyalarının sona ermesiyle süt ve süt eserlerinde fiyat artışları gözlenmiştir.
Enerji fiyatları şubat ayında yüzde 0,64 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 5,02 puanlık düşüşle yüzde 50,01 düzeyine gerilemiştir. kurundaki istikrarlı seyir ve memleketler arası güç fiyatlarındaki olumlu görünüm sonucunda küme genelinde ölçülü fiyat hareketleri hâkim olmuştur. Memleketler arası propan ve bütan fiyatlarındaki gelişmeleri takiben tüpgaz fiyatları genel eğilimden ayrışmıştır.
Hizmet kümesinde fiyatlar yüzde 3,14 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,78 puan düşüşle yüzde 61,64 olmuştur. Yıllık enflasyon, kira alt kümesinde hudutlu bir halde yükselirken, haberleşme ve başka hizmetlerde yatay bir seyir izlemiş, ulaştırma ve lokanta-otel alt kümelerinde ise gerilemiştir. Dönemsel fiyat ayarlamaları ve minimum fiyat düzenlemesi üzere ögeler kaynaklı tesirlerin güç kaybetmesiyle hizmet kümesi fiyat artışları şubat ayında zayıflamıştır. Ölçülü seyreden akaryakıt fiyatlarının yanı sıra havayolu ile yolcu nakliyatı tarifelerindeki düşüşün tesiriyle ulaştırma hizmetlerinde aylık fiyat artışı sonlu olmuş, alt küme yıllık enflasyonu 7,70 puan azalışla yüzde 70,27 düzeyine gerilemiştir. Kira alt kümesinde aylık artış ocak ayına kıyasla değerli ölçüde yavaşlayarak yüzde 2,66 olarak gerçekleşmiştir. Öteki hizmetler alt kümesinde fiyatlar yüzde 3,64 oranında artış kaydetmiş, şahsî ulaşım araçlarının bakım ve tamiri ile eğitim hizmetleri öne çıkan kalemler olmuştur. Öte yandan, lokanta-otel alt kümesi fiyatları yüzde 4,07 oranında yükselirken alt küme yıllık enflasyonu sonlu bir düşüşle yüzde 74,34 düzeyine gerilemiştir.
Temel mal kümesinde yıllık enflasyon şubat ayında 3,76 puan düşüşle yüzde 41,06 düzeyine gerilemiştir. Yıllık enflasyon, öbür temel mallarda daha besbelli olmak üzere, tüm alt kümelerde gerilemiştir. Sağlam mal fiyatları ( hariç) şubat ayında yüzde 2,49 oranında yükselirken, araba ve mobilya bu gelişmeyi sürükleyen kalemler olmuş, beyaz eşyada ise fiyatlar evvelki ayların bilakis yatay bir seyir izlemiştir. Bu gelişmelerle, güçlü mal alt kümesinde yıllık enflasyon 1,09 puan düşüşle yüzde 44,93 düzeyine gerilemiştir. Başka temel mallar alt kümesinde fiyatlar şubat ayında yüzde 1,14 oranında artarak geçmiş aylara kıyasla kıymetli bir yavaşlama gösterirken, bu alt kümede yıllık enflasyon 8,38 puan düşüşle yüzde 48,48 olarak gerçekleşmiştir. Giysi ve ayakkabı alt kümesinde fiyatlar dönem indirimlerinin devam etmesiyle yüzde 1,89 oranında azalmış, yıllık enflasyon 2,61 puan düşüşle yüzde 20,71 düzeyine gerilemiştir.
Mart ayı Piyasa İştirakçileri Anketi sonuçlarına nazaran on iki ay sonrasına ait enflasyon beklentisi 0,88 puan artışla yüzde 31,63 düzeyine yükselirken, gelecek yirmi dört aya ait enflasyon beklentisi 0,20 puan gerilemiş ve yüzde 17,91 olmuştur. Beş yıl sonrasına ait enflasyon beklentisi ise yüzde 9,00 düzeyinde ölçülmüştür” denildi.
ENFLASYONU ETKİLEYEN ÖGELER VE RİSKLER
Metinde enflasyonu tetikleyen ögeler ve risklerle ilgili şu tabirlere yer verildi: “Yakın devirde iktisadi faaliyete ait açıklanan bilgiler kestirim edilenden daha olumlu düzeylerde gerçekleşmesine karşın, jeopolitik risklerin ve faiz artışlarının da tesiri ile gelişmiş ülke ekonomilerinde resesyon telaşları sürmekte, finansal istikrarı tehdit eden şartların oluştuğu gözlenmektedir.
Türkiye’nin geliştirdiği stratejik nitelikte tahlil araçları sayesinde temel besin başta olmak üzere kimi kesimlerdeki arz kısıtlarının olumsuz tesirleri azaltılmış olsa da milletlerarası ölçekte üretici ve tüketici enflasyonu yüksek düzeylerini sürdürmektedir. Yüksek global enflasyonun, enflasyon beklentileri ve memleketler arası finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir.
Ülkeler ortasında farklılaşan iktisadi görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para siyaseti adım ve irtibatlarındaki ayrışma devam etmekle birlikte, takas mutabakatları ve yeni likidite imkânları ile finansal istikrarı öncelikleyen eşgüdümlü adımlar atılmaktadır. Finansal piyasalar, merkez bankalarının faiz artırım döngülerini yakında sonlandıracağını beklentilerine yansıtmaktadır.
Gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarında, global risk iştahındaki gerilemeye paralel olarak mart ayında hem borçlanma hem de senedi piyasalarından çıkışlar gözlenmiştir. Bununla birlikte gelişmiş ülkelerin uzun vadeli tahvil faizlerindeki oynaklık ve global finansal şartların seyri gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait riskleri canlı tutmaktadır.
Uluslararası emtia fiyatları şubat ayında gerilerken, bu gelişmeyi güç ve endüstriyel metal alt endeksleri sürüklemiş, tarım alt endeksi ise sonlu bir halde yükselmiştir. Ilıman hava şartlarının yanı sıra gaz stoklarının kıymetli oranda yükselmesiyle milletlerarası doğal gaz fiyatlarındaki gerileme mart ayında devam etmiştir. Bu görünüme paralel olarak doğal gaz sanayi tarifeleri mart ayında da aşağı istikametli güncellenmiştir. Milletlerarası nakliyat maliyetleri düşüş eğilimini şubat ayında korurken, son aylarda döviz kurunda gözlenen istikrarlı seyir sürmüştür. Bu görünüm altında, üretici fiyatlarındaki artış ocak ayına kıyasla yavaşlamış, yıllık üretici enflasyonundaki gerileme eğilimi devam etmiştir.
Uygulanan bütüncül siyasetlerin dayanağıyla enflasyonun düzeyinde ve eğiliminde güzelleşmeler görülmeye başlanmakla birlikte, zelzelenin yol açtığı arz-talep dengesizliklerinin enflasyon üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir.
2022 yılının son çeyreğine ait Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla (GSYİH) bilgileri, yıllık bazda büyüme oranında üçüncü çeyreğe kıyasla hudutlu düşüşe rağmen iktisadi faaliyette çeyreklik olarak toparlanmaya işaret etmiştir. Bu periyotta GSYİH yıllık bazda yüzde 3,5 oranında artış kaydetmiş, mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış bilgilerle ise bir evvelki çeyreğe kıyasla yüzde 0,9 oranında artmıştır. Böylelikle, 2022 yıl geneli büyümesi yüzde 5,6 oranında gerçekleşmiştir. Yıl genelinde net ihracat ve yatırımların ulusal gelir içindeki hissesi tarihî ortalamaların üzerinde seyretmiştir. Yatırımların alt kalemlerinden makine-teçhizat yatırımları yıllık bazdaki artış eğilimini on üçüncü çeyreğe taşımıştır. 2022 yılı son çeyreğinde büyümeye en yüksek katkı yurt içi talepten gelirken zayıf seyreden dış talebin tesirleri sanayi kesiminin büyümeye katkısına yansımıştır.
Asrın felaketi öncesindeki öncü göstergeler 2023 yılının birinci çeyreğinde iç talebin dış talebe kıyasla daha canlı olduğuna ve büyüme eğiliminde artışa işaret etmekteydi. Sanayi üretimi, ocak ayında mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak aylık bazda yüzde 1,9, yıllık bazda yüzde 7 oranında artmıştır. Böylelikle sanayi üretimi ocak ayı prestijiyle çeyreklik bazda yüzde 2,6 oranında artış kaydetmiştir. Ocak ayında perakende satış hacim endeksi ise aylık bazda yüzde 5,4 oranında artış sergilemiştir. İmalat sanayi firmalarının kayıtlı ihracat siparişlerinde çeyreklik bazdaki yatay seyirle birlikte kayıtlı iç piyasa siparişlerindeki artış da iç talebin dış talebe kıyasla daha canlı olduğunu teyit etmektedir.
Deprem felaketi sonrasında iktisadi faaliyete ait göstergeler üzerinde bir belirsizlik oluşmuştur. Zelzelenin direkt tesirlerinin yanında, tekrar inşa faaliyetleri ve uygulanan destekleyici siyasetler kanalıyla dolaylı tesirlerinin vakit içinde değişen çeşitli sektörel ve bölgesel yansımaları olacaktır. Zelzelenin üretim, tüketim, istihdam ve beklentiler üzerindeki tesirleri kapsamlı bir biçimde bedellendirilmektedir. Mart ayına ait yüksek frekanslı dış ticaret bilgileri zelzeleden etkilenen bölgeden yapılan ihracatın afet sonrasındaki düşüşü takiben toparlanma eğilimi sergilediğine işaret etmektedir. Benzeri formda, işgücü piyasasına ait yüksek frekanslı bilgiler ülke genelinde iş ilanı ve müracaatlarında zelzele sonrasında hudutlu ivme kaybına karşın takip eden haftalarda toparlanma ima etmektedir. Kartla yapılan harcamaların ise afet bölgesinde sarsıntı öncesi eğiliminin sonlu olarak altında olduğu gözlenmektedir. Öte yandan, saha görüşmelerinden edinilen detaylı bilgiler sarsıntıdan etkilenen bölgede yer alan sanayi üretimi alt yapısının büyük ölçüde korunduğuna ve üretimin sürekliliğinin sağlandığına işaret etmektedir. Sarsıntının yakın vadede ekonomik aktiviteyi etkilemesi beklenmekle birlikte orta vadede Türkiye iktisadının performansı üzerinde kalıcı bir tesirde bulunmayacağı öngörülmektedir.
Mevsimsellikten arındırılmış istihdam 2023 yılının ocak ayında bir evvelki aya kıyasla yüzde 0,8 oranında (264 bin kişi) çeyreklik bazda ise yüzde 1,2 oranında (377 bin kişi) artmıştır. Mevsimsellikten arındırılmış olarak işgücüne iştirak oranı bir evvelki aya nazaran yatay seyrederek yüzde 54,1 seviyesinde gerçekleşirken, işsizlik oranı bir evvelki aya nazaran 0,6 puan azalışla yüzde 9,7 seviyesine gerilemiştir. Anket göstergeleri ve yüksek frekanslı bilgiler istihdamdaki artış eğiliminin sarsıntı sonrasında hudutlu ivme kaybetmekle birlikte korunduğunu göstermektedir.
Dış ticaret açığında altın ithalatındaki ivmelenme kaynaklı gözlenen yükselişe rağmen hizmet gelirlerinde süregelen artış eğilimi cari süreçler istikrarını desteklemeyi sürdürmektedir. Büyümenin kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin hissesi yüksek seyrederken, turizmin cari süreçler istikrarına beklentileri aşan güçlü katkısı yılın tüm aylarına yayılarak devam etmektedir. Bunun yanında, iç tüketim talebi, güç fiyatlarındaki yüksek düzey ve ana ihracat pazarlarındaki zayıf iktisadi faaliyet cari istikrar üzerindeki riskleri canlı tutmaktadır. Cari süreçler istikrarının sürdürülebilir düzeylerde kalıcı hale gelmesi, fiyat istikrarı için ehemmiyet arz etmektedir.”
PARA SİYASETİ
Metinde par siyasetine ait “Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik risklerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne ölçüde denetim altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla sürdürülebilir fiyat istikrarı maksadına ulaşılması odağında belirlenecektir.
Para siyasetinde sürdürülebilir fiyat istikrarı maksadı doğrultusunda finansal istikrara yönelik riskleri de gözeten liralaşma odaklı bir yaklaşım sergilenmeye devam edilecektir. Kredilerin büyüme suratı ve erişilen finansman kaynaklarının emeline uygun formda iktisadi faaliyet ile buluşması yakından takip edilmektedir.
Kurul, yaşanan felaketin tesirlerinin en düşük düzeylere indirilmesi ve gerekli dönüşümün desteklenmesi gayesiyle uygun finansal şartların oluşmasını önceliklendirecektir. Bu çerçevede, mevcut destekleyici tedbirlere ek olarak, 2023 Yılı Para Siyaseti ve Liralaşma Stratejisi metninde paylaşılan, likidite şartlarını destekleyici araçların gerektiğinde güncellenmesi konusu değerlendirmeye alınmıştır.
Sanayi üretiminde yakalanan ivmenin ve istihdamdaki artış trendinin sürdürülmesi açısından finansal şartların destekleyici olması zelzele sonrasında daha da kıymetli hale gelmiştir. Bu çerçevede Şura, siyaset faizinin sabit tutulmasına karar vermiştir. Heyet, para siyaseti duruşunun fiyat istikrarı ve finansal istikrarı koruyarak zelzele sonrası gerekli toparlanmayı desteklemek için kâfi olduğu görüşündedir. Sarsıntının 2023 yılının birinci yarısındaki tesirleri yakından takip edilecektir.
TCMB, fiyat istikrarının kalıcı ve sürdürülebilir bir halde kurumsallaşması için Liralaşma Stratejisi’ni tüm ögeleriyle uygulayacaktır. Şura, 2023 Yılı Para Siyaseti ve Liralaşma Stratejisi metninde belirttiği üzere, nakdî transfer sisteminin aktifliğini destekleyecek araçlarını kararlılıkla kullanmaya devam edecek ve fonlama kanalları başta olmak üzere tüm siyaset araç setini liralaşma maksatlarıyla uyumlu hale getirecektir. Bu süreçte, siyaset araçlarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, Açık Piyasa Süreçleri fonlamasının teminat yapısında Türk lirası cinsi varlıkların artırılması, fonlamanın kompozisyonunda para takası (swap) yükünün azaltılması ve döviz rezervlerinin güçlendirilmesi istikametinde geliştirilmesine odaklanılmaktadır.
Uzun vadeli, sabit getirili ve Türk lirası varlıklara talebin yükselerek getiri eğrisinin mali transferin aktifliği istikametindeki seyri yakından izlenmektedir. Şura, kredilerin büyüme süratiyle birlikte, maksatlı alanlarda verimlilik kazanımları sağlayan kredilerin finansman maliyetlerinin de transferin korunmasını sağlayacak formda gelişimini gözetecektir.
Bu çerçevede, Türk lirası likiditesinde ve dağılımında yaşanan gelişmelerin mevduat ve kredi fiyatlamaları üzerindeki tesirleri, döviz kurundaki gelişmelerin enflasyon üzerindeki tesirleri, kur muhafazalı mevduat eserlerine yönelik gelişmelerin aksi para ikamesi, döviz piyasalarının derinliği ve istikrarı ile fiyat istikrarı üzerindeki tesirleri tahlil edilmekte ve gerekli siyaset önlemleri oluşturulmaya devam edilmektedir.
TCMB, fiyat istikrarı temel emeli doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 maksadına ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.
Fiyatlar genel seviyesinde sağlanacak istikrar, ülke risk primlerindeki düşüş, aksi para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki artış eğiliminin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik istikrarı ve finansal istikrarı olumlu etkileyecektir. Böylece, yatırım, üretim ve istihdam artışının sağlıklı ve sürdürülebilir bir formda devamı için uygun yer oluşacaktır.
Kurul, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimi oluşturulmasını desteklemektedir.
Kurul, kararlarını şeffaf, öngörülebilir ve data odaklı bir çerçevede almaya devam edecektir” sözleri kullanıldı.
